Ka Dawt VanBiak Tling (Van) Nu minih nau an vun ii cawikhin ka hngar tuk hna na ti kn i um sin nua na ka hrinpiak lai na ti. Na duh mii lwng tampin n ka chim saduh na ka that pi ii nang na dindiam ko vuidg cun ka taple ka ngeichiat kha na siang lo ii fakpin na k kuh ii k dt taphlah kn dh tuk kn hamtuk rgah c na ti na tapcum n muichia na nihah naidawh tuk e nu na ti ziah taplo dgin nuam ten na ka chiah kun nelo.
Nikhat hmenh mahlg in tlei lo mi k dtkha a siam rem in a tlamtling cg hnamw zankhua dei na kut kan tlai ii kn auh ko tung vuidg he na lo loh dt keituar khoh ding si lo vuidg cun dt kalrih duhhlah um deuhko kn ti khan ee n ti tuni cu thlauh khoh na si lo e kn mahlwng nih ton mi ko khi kan lo e ka dt tu na rak tlung daw kn hngak mi siko. ka dawt na duh tuk mi le n ngeih tuk mi Thitum hlacam nak cu vancung khuakhin kn tuah laimu sikho cun…. Credit; Biak H Tial
Relchap; 1988 Kum Kawlram (Rangoon) Buainak Ah A Phen In Burma Communist Party Forhfialnak Aa Tel Tiah Ralkap Nih An Rak Puh Hna. 1945 kum August 15 ah Japan siangpahrangpa nih ral an tuk mi an sungh i meithal an chiahnak thawng a thanh in Kawlram chung raltuknak zong a vun i lim ve.
1946 kum September thla ah British Governor Sir Hubert Rance nih Kawlram independence hmuh hlan chung karlak ca i Governor Dorman-Smith nih a rak ser mi ‘Executive Council’ cozah cabinet hlun cu a thar in a thlen ṭhan i Anti-Fascist People’s Freedom League (AFPFL) party chairman Aung San cu de facto deputy Chairman or Prime Minister ṭuan ding in a kawh.
Aung San te ‘Executive Council’ cabinet ah an i tel ve mi cu AFPFL chungtel a si ve mi Burma Communist Party nih mah siṭhatnak hmuh duh ah Independence a lem – a ‘sham independence’ laaknak ah ram nan zuar tiah an puh hna i mah cu kum 3 December 1946 thla ah Thakhin Thein Pe le Thakhin Than Tun hruai mi CPB cu AFPFL chungtel sinak in an chuah hna.
Mah cu an chuah hna hlan March thla ah Thakhin Soe – Communist Party (Red Flags) nih cun Mirang (Imperialist) cozah he cabuai cung ah biaruahnak tuah a hau lo, Independence hmuhnak ding ca ah mikip nih meithal tlaih in a doh tu in doh hna ding an si an ti i Thakhin Than Tun hruai mi Communist Party (White Flag) he i ṭhen in mah cu kum July thla ah hriamnam he ram tang ah an lut i caan karlak cozah cu an doh hna.
Thakhin Soe hruaimi Communist Party (Red Flags) ralkap pawl cu ယောနယ် an timi Pakokku, Gangaw, Htilin le Yakhine ram le Irrawaddy nelrawn hrawng ah raal an hraang. Mah cu hna pawl cu First, Second le Third Chin Rifles Battalion ralkap zong nih an rak kah dawi tawn hna.
Karen ralkap (KNDO) ral an thawh hlan ah Kawlram a rak buaiter hmasa tu hna cu Burma Communist le Kawl ralkap battalion chung in communist sin i a lut mi hna le Japan ral donak ah Aung San te nih an rak derh mi People’s Volunteers Organization (PVO) pawl, Yakhine ram ah ဦးစိန္တာ le ဗုံပေါက်သာကျော် hruai mi ရခိုင်လူငယ်အစည်း အရုံး, ရခိုင်တပ်နီများ(သံတွဲ), မေယုဒေသ tiah an rak timi Buthidaung le Maungdaw pengram i Muslim Mujahideen (1947-1961) raal hraang pawl an rak si hna.
A hnu ah Thakhin Than Htun hruai mi Communist Party (White Flag) pawl zong ram tang ah an hun lut ve i an hruaitu Thakhin Than Htun cu Pyi khua ah a um thawng an theih lio ah 2nd Chin Battalion an CO Lt. Col. Son Khua Pau cu War Office nih hei kah hna ding in order an pek nain a cung bawi deuh a rak si mi Brigadier Kyaw Zaw nih um rih ko, ralkap dang bawmtu an phanh tik ah nan va kal te lai tiah nawl a pek. A hnu i an va kal ah cun an rak tlizaam manh dih cang ti si.
Mah cu ruang ah Lt. Col. Son Khua Pau nih Kyaw Zaw cung i a lungrumhnak cu War Office ah ca a hei ṭial i amah lehlam tu a cunglei ralkap bawi sualnak a puh ti ruang ah a sualnak dang kawl chih in a rian in an rak phuah. Brigadier Kyaw Zaw cu communist mi a rak si ziar i a thlithup in cozah ralkap cawlcangh ning ram tang um communists raltho pawl sin i thawng a rak pek tak tawn mi hna cu amah kong cauk a ṭial mi ah hmuh khawh an si.
Thakhin Soe hruai mi communist ralkap pawl cu an thazaang a der ngai cang i 1970 kum ah a ralkap 30 tluk he cozah sin ah an meithal an chiah. Pegu Yoma chung ah HQ a rak tuah mi Thakhin Than Htun hruai mi communist ralkap pawl cu cozah ralkap nih an dawi lengmang hna i amah zong an sin i a lut mi Kawl ralkap hlun pa nih 24 September 1968 kum ah a kah i a thi. Cu hnu in Thakhin Than Tun hruai mi communist pawl cu Shan ram le Wa pawl umnak ram ah HQ tuah in 1988 kum tiang Kawl ralkap an do.
Pegu Yoma i Communists pawl an rak cawlcanghnak le an i ukhruai ning kong cu military intelligence chief a rak si mi Major General Tin Oo nih a rak hrihhruai hna i communist pawl dohnak propaganda ca ah Burma Communist Party in a chuak mi hna nih 1969 kum ah ‘သခင်သန်းထွန်၏နောက်ဆုံးနေ့များ – The last days of Thakin Than Tun’ tiin cauk chahpi an rak chuah. Mah cu cauk cu Rangoon ka um lio ah ka rak rel bal ve.
1966 kum hrawng in China ram ah communist party nih ‘cultural revolution’ an rak tuah mi bantuk phun cu BCP zong nih an rak i cawn ve i party chung i anmah he ruahnak aa dang mi an si tiah an puh mi hna upa tam nawn le an sin i a rak lut mi university siangngakchia cheukhat an rak thah hna. Mah cu policy cu Kawl holh in ဖြုတ်၊ထုတ်၊သတ် (remove, expel, kill) an ti.
Hi lio caan ah hin ဗမာပြည်ကွန်မြူနစ်ပါတီရခိုင်ပြည်နယ်ကော်မတီ – Arakan Provincial Committee of Burma Communist Party le Arakan National Liberation Front cu Yakhine ram chaklei in Paletwa peng ram tiang hmunhma khuar in cawlcanghnak an rak ngei rih hna. Mah hna sin ah cun Mizo National Front (MNF) zong 1971 kum dongh laite in an va um ve hna.
BCP an HQ cu Buthidaung chak lei ah a si. Bangladesh cu Pakistan uknak in 1971, December 16 ah ram zaleennak an hun hmu i Pakistan ralkap nih an rak umter mi hna MNF pawl zong Chittagong Hill Tratcs ah an um kho ve ti lo. Natein 1976 kum hrawng in Chittagong Hill Tracts, Bawm unau pawl umnak khua le ram ah an hei um kal kho ṭhan hna.
MNF ralkap pawl Yakhine ram Communist he an um ṭi lio ah cun joint operations an tuah ṭi i Kyauktaw khua pawng i Kawl ralkap umnak post pakhat an laak khawh. Yathae Taung khua zong an vun laak khawh dengmang. Mah cu Yakhine le Paletwa ram chung an umnak hmun in cun November 1972 kum ah
Major Damkhosei Gangte hruaimi MNF ralkap 47 cu Taluk ram ah hriamnam laak ding in an i thawh hna i lampi i thla 10 tluk an rauh Kachin ram an phanh hnu ah KIA bawmhnak in Taluk ram Yunnan (Tinsum county) cu December 28, 1973 ah an hei lut kho hna.
1975s kum hnu lei in Pegu Yoma i Burma Communist Party ralkap HQ le an cawlcanghnak vialte Kawl ralkap nih an tei laak dih hna hnu in cun Yakhine ram i BCP pawl zong biatak deuh in an vun nam hna i an thazaang a hung der ngai cang. Acheu kum upa, nu le tar deuh cu Bangla-desh cozah a doh mi hna Chakma (Shanti Bahini) raltho hmunkhuarnak Yakhine le Bangladesh ramri ah an va i dawr hna.
1995 kum ah Yakhine ram i a rak ummi BCP commander tarpa pakhat cu Bandarban khua ah kan rak i tong bal. Kum 60 upa tluk hrawng a si cang nain a thekvak a ṭha ngai rih. A kong a ka chimh mi ah, Rangoon khua chuak Karen miphun Buddhist biaknak a bia mi a si.
St. John high school ah taang hra tiang ka rak kai bal e, a ti. Mi fanau hna zaangfaak hna in communism phunglam zumhnak ruang ah aho zong nih hngalh ti hna loin a kum kum in ram tang le mi ramdang ah sifah tuarhar in an va thilo dih ko hna.
1988 kum Rangoon khuapi i cozah duh lo buainak a chuak mi ah communist pawl forhfialnak aa tel tiah ralkap cozah Khin Ngunt te pawl nih an rak puh mi hna kong cu Irrawaddy news founder Aung Kyaw nih ‘Secrets of Commune 4828 (irrawaddy.com)’ tiin cabia saupi a rak ṭial mi ah hin a muithlaam a langhter khawh ngai i mah hi tu hi a huam nih vun rel cio te ko uh law.
NLD party derh tu ah aa tel ve i Chairman zong a rak si mi Aung Kyi nih Aung San Suu Kyi cu communist pawl nih an kulh, NLD member chung ah communist tampi an i tel, nan chuah hna lo ahcun ka chuak lai tiah chuah le chuah hna lo ding ah vote in hnatlaknak an tuah i chuah hna lo ding vote nih teinak a hmuh caah amah Aung Kyi cu NLD party chungtel sinak in a rak chuak beh ve, ti si.
1988, September 18 i ralkap nih ram uknak nawl an laak zarh tlawmpal hnu ah ruah lo pi in khuahlun (innral) sang kan upa Ram Ceu cu ka Pa Thla te inn ah a rung leng. A nih hi kan ngakchiat deuh lio in ralkap a tla mi a si i mah cu lio i Pha-an in Rangoon khua chung buainak tawlrel ding in March thla i an rak auh mi hna, mirang nih ‘battle hardened’ an timi hna phun တပ်မ ၂၂ ralkap ah a rak i tel ve mi ralkap sen thum (Sergeant) a rak si.
Bia le lam phan ah, Rangoon University siangngakchia pawl sianginn chung ah riot police le ralkap nih an luh hnawh hna lio ah aa tel ve nak kong a ka chimh. An commander te nih university sianginn chung ah communist pawl an lut tiah an kan ti e, a ti. Kei le Chin siangngakchia tampi zong mah cu lio ah kan um ve ko i a zei communist cu dah um hna lai tiah ka rak ti ve.
Ka cabia hram thawk ah 1946 kum hnu in Kawlram chung ah buainak le hnahnawhnak a rak chuahpi hmasabik tu cu communist pawl an rak si tiah ka ṭial bang, kum saupi Kawl ralkap he a rak i dawi le i kaap an rak si hna i, communist pawl ṭhat lonak le duh lo huatnak kong cu ralkap chung lawng ah si lo in ramkulh Kawlram chung mi zapi sin zong ah an rak luhter khawh ngai. Credit; David C B. Ling
Be First to Comment