Press "Enter" to skip to content

Kalay-Hakha Kar Kahdohnak Ah Ralhrang Tampi An Thi Ve Ko

Ralhrang tam lak te kan ralkap nih an thah ve ko hna hih. Kanmah lawng kan paam rua, kan ral an thi ve lo ti in maw nan thachia hlah seh. Kan ralkap hna nih an nunnak in ralhrang nunnak an va thlen kha a si ko. Hi hmaanthlak hi, Tlangzar khua ah ralhrang thimi hna an ruak an i khanghnak hmun a si i, an ruh peipawl a kaang dih lo tam ngai a um. Tam lakte kan ralkap nih ralhran pawl an phil, an nawn ve ko hna. kan ralkap lawng an thi hrimhrim lo. Credit; Salai William HC

Open photo

Relchap; Chin Levy, Chindit Ralkap Le Bomzen Kong Ah Lungchuak Bia, WWII lio ah Japan ral do ding in Mirang cozah nih Chin Levy (Khua Ral Vengtu) an rak ser piak hna. Hi ralkap pawl cu raltukdonak i Guerilla armed force (ပြောက်ကျား လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့) ca deuh ah rak ser piak mi hna an rak si. Burma Rifles ralkap ah a ṭuan ṭhing Chin ralkap nih an hruai hna. Levies ralkap nih tuah ding tiah an ti piak mi hna cu:

Levies ralkap nih ral cu conventional warfare – သမားရိုးကျစစ်ဆင်ရေး bantuk in, ral ram i ralkap taktak pawl bantuk in hmaitonh in kham hna ding asiloah kham i zuam hna ding an si lai tiah ruah ding an si lo. An rian cu, 1. Kah hna i a rannak in a himnak ah tlik ding. 2. Bawh i kah hna hnu ah ral nih an leh manh hna hlan ah a himnak ah tlik ding. 3. Ral an rat lio nak lam le hlei hrawh piak colh hna ding. 4. Ral eidin le herhpang le an thilri phorhnak vialte hrawh piak dih hna ding.

5. Ral an ratnak lam ah a thup in rua fung har zum bunh ding. 6. Fung zum le rua zum bunh mi thlung khor khuh tuah ding. 7. Chin miphun hna nih ral an tuk ah an rak hman mi tactic vialte cu hmang in, tirawl eidin awk asiloah tirawl phortu ral ralkap pawl cu tuan ah kai kho chom hna lo ding in kham hna ding, ti a rak si.

Hi bantuk in WWII lio ah General Wigate hruai mi hna, Chindits (ခြင်္သေ့) Ralkap tiah rak theih tawn mi hna special forces ralkap pawl nih an rak i tinh mi rian cu, Burma ram chung khan 1000 leng tiang hla ah vung kal i Japan ralkap nih pehtlaihnak ah an hman mi lam, hlei, tlanglawng lam le umkalnak i an hman mi inn le thilri pawl va hrawh piak hna ding a si.

A phu phu in phu riat ah an i ṭhen i phu khat ah ralkap 350 lengmang hrawng in an si i, ral nih rak kah mi zong i kham khawh i ngaihthlem in ral umnak zong kah pah khawh hna ding le ral umnak hmun chung ah i thuh i phenh khawh i, ral an tamnak cu a phu in kah hna i a rannak in ramlak tupi chung ah luh taak khawh hna ding, ti a rak si.

Tu tan ramkomh kawlram buainak le Chin ram chung i an i kahdonak zong ah hin, Guerrilla Warfare (Hranpaak Raldonak) phun deuh hi hman khawh a si rih i hman a si zong hmuh an si. Ziah tiah Kawl ralkap ral cu hriamnam meithal le minung thazaang lei in an tam deuh pin ah hnget tein hmunhma khuarnak ngei cia in ral a tu mi an si i, cu hna pawl an raltuk timhlamhnak ah a lam kip in hnahnawhnak va pek hna i cawlcang kho lo in umter khawh hna ding ah hranpaak raldonak cu thiam khawh chung in hman a herh ngai mi a si.

Hranpaak raldonak nih a dong a hei chuahter khawh mi cu, ral ralkap pawl an umnak kip le an phanhnak kip ah hma hliamh khawh hna le an eidin hriamnam thilri thlacham lak in umter hna i cawlcang kho ti loin an thazaang derter hna khi a si. Hi zawn ah lung sia an herh ngai mi cu, CDF pawl an ral a ṭhat tluk, an ngamh tluk, an lung a feh tluk bantuk tein hriamnam meithal lei nih a bawm kho rih hna lo.

Hi ah vun ruah awk pakhat a chuak mi cu, meithal le kuan hmuh laak zalhnak a har rih chung cu, bomzen laak khawhnak le bom puak sernak le a serthiamnak zong hi biatak deuh in cawn le rianh khawh i zuam ah bawmchantu ṭha ngai a si lai ti khi ka ruat. Kachin KIA ralkap ah khin adang tein bomzen puak sertu ralkap bu an rak i ngeih hna. Anmah ser mi kut hlonh bom (hand grenade) le mine bom pawl cu raldonak ah hman an si.

1987 kum i ပါဂျိုနားဖော့ဒေသစစ်ဆင်ရေး lio ah Kawl ralkap nih KIA headquater an rak laak mi cu KIA ralkap nih 1991 kum dongh lei ah laak ṭhan an timh ah hin, miakpi kuanpi can ah Taluk ram i saphaw bawlung an cawk mi chung ah bomzen puak an rawn mi in Kawl ralkap umnak camp cu an rak kah hna. Ṭah lak ah nihchuak tiah mah cu ti i an kah mi hna cu camp i a ummi Kawl ralkap nih ‘Nan bingṭhoh in cun run kan kaap ti hlah uh, kan hna zong a cheet dih, kan it kho lo,’ tiah khat lei tlaang i KIA ralkap pawl cu an hei au hnawh tawn hna.

Hi lio ah hin CNF le ABSDF ralkap zong an rak i tel ve. Bomzen Phun Hnih (Dynamite le TNT) Dynamite, Dynamite timi cu a puak kho mi a si i, nitroglycerin, sorbents le stabilizers phun thum cawh in ser mi a si. Northern Germany ah a rak ummi Swedish miphun (chemist and engineer) a si mi, tu-chun ni i Nobel Prices pek ding in a rak derhtu pa Alfred Bernhard Nobel timi nih a rak ser i 1867 kum ah serchuahnak nawl (patented) a rak tuah, ti si.

Tuchun ni ah dynamite cu vawlei khor cawhnak (mining), lung cheu laknak (quarrying), hmun lam remhsernak (construction), hlei le inn hlun pawl chimh-hrawhnak (demolition) tibantuk caah an hman. TNT, TNT cu “Trinitrotoluene = C6H2(NO2)3CH3” timi chemical cawh in ser mi a si. Chemistry a thiam mi German miphun Julius Wilbrand nih 1863 kum ah a rak ser, ti si.

TNT cu a puak kho mi adang thil he cawh in zong an hman chih tawn. America ram i TNT an chuah mi i 90% cu ralkap hman mi meithal kuanpi (shells), grenades bom (hand grenades), vanlawng bom (aerial bomb) ca le ralkap engineers pawl nih thilri hrawhnak ah an hman, ti si. TNT hi Dynamite he tahchunh ṭi hna ahcun,

a puah khawhnak thazaang a tlawm deuh i a man zong a faak deuh. Natein fawi tein ti nih a daam/cinh ter kho colh lo i, a puahternak meica (blasting cap) tibantuk in puah lo ahcun fawi tein a puak kho colh lo, ti si. Dynamite tu cu fawi deuh in a puak a alh kho; mei lin pawng ah le kuan vai nih a khen ah a puak kho colh. Crd; David C B. Ling

Be First to Comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *