May ni 5, 2022 i kahnak ah Kawl Ralkap (34) kan thah ve hna. 20 leng hma an pu rih. Drone kan hman mi nih a kan tthathnem ngai ngai. Kan miphun CNA/CDF lei hi raltuk thiam tak tak tiah bochan mi CNA ralbawi zik Col. Ngun Hlei Thang nih a hruai hna. Credit; Daniel Sakhong
Relchap; Lung Mansung Chuahnak Mogok Khua Ah! Mogok khua cu Mandalay in 126 miles (203 km) hla ah a va um. Ka rak kal lio ah cun zing thaithawh ei dih in kan i thawh i zanlei sang ah kan hei phan. Suimilam zei zat kan rauh ti ka cing ti lo. Atu ah cun suimilam pathum (3 hrs.) tluk hrawng lawng kal a si cang an ti.
Mogok khua a tuanbia an ṭial ning ah, AD 1217 kum ah Shan ramvai pathum cu ram an vai i, lam an tlaunak i tlaang a cimhnak hmun ah lung mansung ruby (ပတ္တမြား) an hmuh mi cu an khua Momeik an hei tlun ah an bawi Saopha (မိုးမိတ်စော်ဘွားကြီး) an pek. Cu an Saopha nih cun mah cu lung mansung an hmuhnak hmun cu hngahter hna ding in khua a tuahter hna i a hnu ah a pawng i Mogok khua khi an hei tlaak chin mi a si, ti si. Mogok ti sullam cu Shan holh i Mong Kuh timi in a ra mi a si i,
Mong cu Khua, Kuh cu Tala luchin (ခမောက်) tinak a si i, Tala luchin he aa lo mi Khua ti duhnak a si, ti si. Mogok khua cu tlaang nih a kulh dih mi chung ah a um i, Tala luchin a khup-thal leh piak mi bantuk he aa lawh caah cu ti i min an sak cu a si, ti si. Mogok khua le a peng ram chung ah, Bamar, Shan, Lisu, Palaung, Karen, Chinese, Indians le Gurkhas miphun an um hna.
Kan hngalh cio dih cia bang, Mogok khua cu vawleicung ah a ṭha bik mi lung mansung Ruby chuahnak khua lawng si lo in, adang lung mansung pawl sapphire, spinel, lapis lazu-li, garnet, moonstone, peridot le chrysoberyl a chuahnak khua ram zong a si ti si i, cozah lei သတ္တုတွင်းဝန်ကြီးဌာန (Ministry of Mines) zong nih anmah department office ngan pi an chiah ve. Cu ah Geologists le Mining Engineers pawl zong tam nawn an um hna. Ka kal lio (1988 kum) ah cun Mogok khua le a pawngkam ah ralkap battalion pahnih an rak chiah hna.
Ka khuaruah a rak har pah nawn mi cu, Mogok khua chung ah hotel a rak um lo mi hi a si. Zei ruang ah dah cozah nih hotel tuah le saknak nawl an rak pek hna lo ti cu a ruah awk ka hngal ve lo. Inn geitu nih zunput khor cawh a duh ahcun ṭuanvo ngei tu cozah sin ah khor cawhnak nawl a hal hmasa ta hna a hau. Ka theihchinnak ah amah Mogok khuachung inn saknak hmun pawl i a vawlei tang zong ah khin ပတ္တမြား an chuak ti si. Khua dang in Mogok khua le a pawngkam khua pawl le fingtlang horkuang i a thup in le cozah le ralkap hngalhter in lung a va co mi ah mi tampi cu khuami hna sin ah an um hna i, lung an cawh an hmuh i tangka an ngah mi chung in an umnak inn ngei an pek ve hna.
Lung mansung tam deuh a chuahnak hmun khor cawhnak cheukhat cu thirhri hling in an kulh i ralkap nih an cawngh. Mah cu hmun ah cun mi cheukhat cu zanṭim khuamang ah thih ah thih – nun ah nun tiin a thlithup tein (ruahpi sur khuadawm lio caan an i thim tawn) an va lawn i ruksai or buri in an lak khawh zat vawlei an va cawh laak mi cu inn ah an hun tlun pi i a vawlei cu ti in an ṭawl hna. Cu chung ah ruby man ngei aa tel ahcun an vanṭhat a si ko.
A khuaram khuacaan umtu ning hi tlaang ram a si i a kik ngai ve. Kawl rawn le tlaang cung chuak tisik anhnah eidin a tling dih. Zaan ah Mogok khua lai i tidil kam ah khin eidin supsap le Shan khohsuai a thaw ngai mi le lakphak (laphehyician) dinnak hrai fate in local zureu an zuar hna. Cu kaa i eidin zuar Kawlpa pakhat cu bia ka ruah i, ka umnak kum 20 lengkai a si cang, ka lung a dong, eidin ka zuar mi tu hin ka chungkhar ka cawm khawh deuh hna tiah lung mansung khor cawh le kawl in a hlawhtlin lonak kong a rak ka chimh. Mi tampi cu saduhthah phun tling he lung mansung cawh le kawl ah an i thawh hna. Hlawhtling lo in inn a tlung kho ṭhan ti lo mi zong an tampi hna.
Mogok khua in khan (miles) 8 tluk hrawng hla Panlin khua timi umnak a chak tlaang ah ပြောင်ခေါင်းစိမ်း (Peridot Olivine) timi lung mansung a chuak. Cu lung a chuahnak tlaang ပြောင်ခေါင်း (Fung Lu – Gaur Head) timi min chuankhan in a min an pek mi a si. Mah cu lung mansung cawhnak cu Ni Siang Ling pa an hngahter. Mining Engineer pakhat le khor co tlaang vit rian ṭuan tu pawl zong an um hna. A hram ah ralkap section pakhat nih camp tuah in an ven hna.
Mah cu lung an kawl ningcang cu, Ni Siang pa nih ka fian ding in a rak ka chimh ning ah, zubui kaa (khor) hlun bantuk in khin a lung umnak lam (အ ကျော) kawl hmasa i, an hmuh hnu ah mah cu အ ကျော lam cu zulh in a lung umnak hei kawl khi a si, ti si. A fawi lo, a tlaang ning pi in chimh-thlamh le vih hau dih phun khi a si. ပြောင်ခေါင်းစိမ်း muici rong cu hring dilhdelh te in khin a um, a muisam cu a tang i google search ah hin vun zoh khawh a si lai.
ပြောင်ခေါင်းစိမ်း – Google Search
Ni Siang pa te lung an cawhnak ပြောင်ခေါင်း tlaang cung in cun suimilam pakhat hrawng hei ṭumkal ah Lisu le Shan miphun inn 300 hrawng umnak Panlin khua timi a um. A umnak tlaang i ka va tlawn lio ah cun zei tuah awk a um lo i mah cu khua i amah theih hngalh mi Lisu family hawi ṭha ngai hna sin ah ka va leng tawn hna. Cu pah cun an naupa le an sin ah lung cawh in a rak um ve mi Tidim lei unau mi tluangtlam ngai tlangval pakhat he Shan khohsuai dawr tuah tu Shan ngaknu muidawh nute sin ah kan va leng pah tawn.
Ni khat cu lung man sung an va cawhnak ah ni hnih-thum ka va zul ve hna. Fur lio a si i, vawlei cawh mi cu Engine in ti laak i ṭawl a si. An rak kawl mi kha ruby deuh a si i, lung man ngei a si rua tiah ka ruah mi lungvaar phun tampi an um nain an la hna lo, maw, man ngei lo dik an rak si hna. Mah cu ပြောင်ခေါင်း tlaang ram hmun cu Shan ramri lei ah a va si i, 1980 kum ah Momeik lei in Burma Communist Party ralkap 1000 ringlo an rak phan i Kawl ralkap he an rak i kaap len ti si. A tlang a san deuhnak lei ah cun faar kung tampi an kho ve hna.
A tiram khuacaan umtu ning hi Hakha khua bantuk a si ve. Hlaihling kung le Faihrem kung tehna an kho; a thei a khaa nawn mi Lai meitei kung zong. Cun khuasik ah dap chah pipi an tla ve, ti si. Mah cu Mogok khua ka va tlawn, Panlin khua a tiram le a khuacaan umtu ning cu Rangoon ka phanh ṭhan ah ka upa Dundun ka ruah i, Hakha – Kiar hmun, Khuangthlak hrawng zong ah khin lung mansung chuah khawh dawh ngai a si ve ko, cawh ding a si tiah capo in kan rak ti leen. Crd; David C B. Ling
Be First to Comment