Sagaing ramṭhen, Kalay peng thlanglei, Shar Pho khua ah nizan May 3 ah khan kahdohnak a chuak i, SAC ralkap 20 an thi. SAC ralkap a thi mi hna ruak le an hriamnam zeimawzat cu PDF nih kan laak khawh, tiah Kalay PDF nih cathanh an chuah. May 2 zinglei ahkhan Kalay peng thlanglei Shar Pho khua lei in SAC ralkap hna cu rallam an sial i, PDF-Kalay, CDF-KKG, RKDF, PKF le Zomi-PDF ṭangrual nih nizan May 3 zanlei tiang SAC ralkap pawl cu faak ngai in an kah hna.
Nizan May 3 zanlei ah SAC ralkap pawl cu Shar Pho ( ရှားဖို )khuachung an phan i, inn zeimawzat cu mei in an khangh. Nihnih chung pehzulh in kahdohnak faak a chuak i, cu kahdohnak chung ah SAC ralkap 20 nak tam an thi i hliamtuar zong an tam, tiah Kalay-PDF nih an cathanh ah an ṭial. Cu pinah nizan chun Sml 12:00 hrawng ah SAC ralkap hna cu Aung Minkalar khua lei in Shar Pho khua lei cu an naih thluahmah lio ah PDF-Kalay nih an hmanh mi bomb an i ton caah SAC ralkap tamlakte an thi kho rih, tiah theih a si.
Kahdohnak chung ah SAC ralkap hliamtuar le a thi mi an tam caah Kyan Thar khua le Aung Minkalar khua in, hriamngan in Shar Pho khua cu an kah lengah nizan May 3 zanlei Sml 3:00 hrawng ah helicopter 2 in an kah rih hna, tiah theih a si. Kahdohnak a dih hnu in mizapi vengtu ralkap hna nih hmunhma thianhhliamhnak an tuah lio ah SAC ralkap ruak 4 le MA 1 meithal 2, MA2 2, MA kuan bawm 10, 5.56 kuan 150, Bomb 1, kutcheh bomb 1 le phone 2 an laak.
Cupinah SAC ralkap nih an thlah mi bomb 3 a phorhtu Drone 1 cu mizapi vengtu ralkap hna nih chun Sml 2:00 hrawng ah an thlak. Nihnih chung kahdohnak ah mizapi vengtu ralkap lei in CDF-KKG ralkap 1 cu hriamngan kuan nih khawn i hliam hmete a pu i, hriamngan tlak ruangah Shar Pho khua mi pa pahnih an thi i, nu pakhat hliam a tuar, tiah theih a si. Credit; The Chin Post
Tawngdang Relchap; Khua Duah Le Inn Khangh Hi British Colony Cozah Ralkap Zong Nih An Rak Hman Ngai Ve Mi A Rak Si. British colony cozah nih raltuknak min ah “The Chin-Lushai Expedition 1889-1890” an rak timi 1889 kum le 1890 kum i Chin Hills an rak tuklaak lio ah hin Gangaw lei in a rak kai mi Brigadier General W. P. Symons hruai mi ralkap bu pawl cu Kaan in Zokhua lei an hun kai lampi ah Lai ralkap nih hranpaak in an rak kah lengmang hna i, General Symons nih kan ralkap an si ah, kan collies phor an si ah, an kan kah rih ahcun an kan kahnak hmun in aa naihnak bik khua cu mei in duah colh an si hna lai tiah nawl peknak a rak chuah. Cu in an rak duah hmasa bik mi khua cu Laamtuk khua a rak si.
Laamtuk khua an rak duahnak a ruang pakhat cu, cu lio Sakta bawi Sawm Hal chung Bawi Al hrinthlak Pu Van Hmung hruai mi hna Sakta ralkap pawl nih Mirang ralkap cu lampi ah an ambush hna i Lieutenant Foster thih lakin an rak kah ruang ah General Symons nih aa naih bik mi khua khangh colh ding in order a rak pek mi hna a rak si.
Mah cu lio ah Sakta khua cu Kawl an tlaih mi hna (Burman slaves) Mirang sin ah pek thlah a duh lo mi le meithal a chia duh lo mi an rak si. Mah ti cun Sakta in khan 2 hla ah kahcham cawh in ralhruang (defense line) an rak i tuah i, an khua i Mirang ralkap a vung kal mi hna cu ralṭha ngai in an kham hna. An kah mi hna ah Mirang ralbawi Lieutenant James le ralkap pahnih an thi i pakhat hma an hliamh. Mah cu Sakta khua an va kah hna cu Mirang nih Chin hills an luh/laak kum 1 hnu nithla 2/1/1891 ah a si.
Cu lio ah an khua cu kan khangh kan hrawh dih lai tiah bia an hei thlah hna i, an khua rawh lai le khuami nu le ngakchia pawl zawnruah ah Mirang sin ah an meithal cheukhat an chiah i an saṭil zei mawzat pek hna in kahdaihnak an rak tuah. Lusei ram ah cun Mirang dohnak i a hruaitu hna Lusei lal pawl khua meithal cu nan hung chiah dih lai an ti hna i an meithal a chia duh lo mi khua pawl cu mei in an duah piak hna. Tidim peng ah cun meithal a chia duh lo mi le Mirang a doh tu pawl cu an khua lawng si loin an tirawl chiahnak buk thlam zong mei in an duah piak dih hna.
1917 kum i Lai ral an rak thawh lio zong ah hin Lai ral a tho mi khua pawl chung in khua 13 an rak duah piak hna. Khat telei ah Mirang pawl cu an thil tuah mi kha ṭha tein ṭial mi record ca chung ah an i chiah hna i aa rel deuh kan ti lai. 1840s kum hrawng ah Mirang nih an uklaak cang mi Yakhine ram chung khua pawl a vung chiim mi hna Khumi khua pakhat zong ciam dihlak in an rak duah piak mi hna kong ah hi ti hin an rak ṭial.
“Walleng pawl cu an mui an hmu kho hna lo nain an meithal kuan kahnak khu a chuahnak zawn cu Mirang ralkap nih an hei kah ve hna. Tlawmpal an i kah hnu ah Walleng pawl cu kiam chung in an chuak i tlang cung i an inn thilri an laak manh mi he ramlak ah an zaam hna. An khua cu inn sawmriat tluk an ti lai. Mirang ralkap nih cun an khua inn cu mei in an duah piak ta dih hna hnu ah Sittwe lei ah an tlung ṭhan,” tiah an ṭial mi hmuh a si.
1891 kum ah Political Officer, Haka, D.J.C. Macnabb, B.S.C nih Cahmai (Pages) 52 a si mi – ‘Hand Book of the Haka or Baungshe Dialect of the Chin Language’ cauk a rak chuah. D.J.C. Macnabb cu British nih Chin Hills an rak tuklaak lio ah Gangaw lei in a rak kai mi Brigadier General W. P. Symons ralkap bu ah Political Officer in a rak i tel ve mi a si. Hi lio ah hin Gangaw lei phu cu an dihlak ah 1,869 an rak si.
D.J.C. Macnabb nih cauk a rak chuah mi chung i Laimi hna he i pehtlaih khawhnak ding ca le holh cawnnak ah a rak ṭial mi biacang pali-nga chung zoh in Mirang ralkap nih khua duah le inn khangh an rak hman mi vun ruahdamh khawh a si. They will hide in the nullahs and fight. Tivar ᾰ-ni tūp lai-i, an kan karr lai. (Tiva ah an i thup lai i an kan kah lai.)
They will fight near their village. An kwa ngai-in an kan karr lai. (An khua nai in an kan kah lai.) If they attack us, I will burn the village. An-kan-karr ᾰzūn, an kwa mē k’dwā lai. (An kan kah ahcun, an khua mei ka duah lai.) If they surrender, I will not burn the village. An lūt ᾰzūn an kwa k’sim lai lo. (An luh ahcun, an khua ka chim lai lo.) If a shot is fired, I will burn their village. Mētal fūn kat-in an karr ᾰzūn an kwa mē k’dwā lai. (Meithal fang khat in an kah ahcun an khua mei ka duah lai.) Crd; David C B. Ling
Be First to Comment