Nihin CDF Mindat le SAC ralhrang kar kahdohnak ah CDF ralkap pakhat nunnak a liam, ralhraang panga an thi, Matupi le Mindat kar motor lampi zulh in a ra mi SAC ralhraang hna cu CDF Mindat nih nihin, 2022 May 4, zaanlei suimilaam 3:30 in 5:30 tiang, an kah hna i ralhraang lei minung panga an thi, CDF lei in minung pakhat nih ram ca ah nunnak a pek ve tiah theih a si.
CDF Mindat ralkap pakhat nih, “Sau ngai kan i kap. Anmah lei minung panga an thi i hliam a tuar mi zong an tam. Suimilaam 5:30PM tluk ah hnu kan kir. Hnu kan kir lio ah hriamnam ngan in kan naupa pakhat nunnak a liam ve,” tiah THP ah a chim. Tu chun Mindat CDF nih an kah mi ralhraang hna hi Mindat phak lai mengtung 45 zawn ah an riak kho men tiah CDF Mindat thawngthanhnak nih a langhter. TheHakhaPost
CNA ralkap le Council ralhraang an i kah hnu ah ralhraang nih Ramthlo khua inn 10 an khangh [Burmese Below] 2022 May 4 zinglei sang ah Falam Peng, Ramthlo le Dokthek khua kar ah CNA ralkap le council ralhrang karlak ah kahdohnak a chuah hnu zaanlei suimilaam 1:30 tluk ah ralhraang nih Ramthlo khua inn 10 ciam dihlak in an khangh tiah thawng kan theih.
Ramthlo mino upa pakhat nih, “Inn a kaang mi hi dum i dawr an tuahnak inn he telh in a dihlak ah inn 10 a si. Atu an khanghnak hi Hakha lei in rak luhnak motor lamkam inn pawl an si,” tiah THP ah a chim. Tu chun kahdohnak ah CNA ralkap lei hliamtuar le nunnak liam mi an um lo. SAC ralhrang lei a thi mi an tam tiah theih a si nain zeizat set an thi ti mi kan thei kho rih lo. Burmese
Relchap; Umharphen le caan ngeih tik i rel awk ah! Mara (Maram, Lakher, Shendu) phun kong theihtlei tlawmpal, Tuchun ni ah ‘Mara’ tiah hngalh mi kan unau hna an phun min cu, cu hlan ah Maram, Lakher le Shendu ti zong in auh le chim ṭial a rak si. Maram cu Hakha, Thantlang lei nih le Lakher cu Mizo (Lusei) lei nih auhnak hna min ah hman mi si seh law a dawh.
Shendu tiah an rak auhnak hna min cu, British medical officer Dr. Francis Buchanan nih 1798 kum ah Chittagong Hill Tracts i a ummi kokek miphun pawl kong a ṭial mi cauk chung ah Shan-du le Shein-du tiin a hmasa bik a rak ṭial mi hmuh a si. Nitlaak lei Mein-daung (mountain) lei in a rung luang mi Mo-roo (Mro) nih Ree-kan-go tiva an timi khi tlang pinlei cu kan kal bal lo, Kaung-me (Khami) an um ti cu kan theih i, a liam lei ah Shein-du phun (tribe) an ti mi hna an um tiah a ṭial.
1941 kum ah Bawm Chief Pu Lian Kung Hlawnceu cu Akyab (Sittwe) khua ah Lieutenant Phyare (the first Commissioner of British Burma, 1862–1867) a rak ton lio i amah konglam a chimh mi ah, Lian Kung i a miphun cheukhat hna cu a luancia kum tampi lio in nichuah chaklei (N. E.) in a rung kal mi an si i, cu lei ramhmun i a ummi hna cu Ku-mis (Khumi) nih Tsein-du, or Shin-du tiah an auh dih hna i, hi ca ka ṭial mi zong ah hin cu miphun hna huap in auhnak ah (Tsein-du, or Shin-du) cu ka hman ve lai, tiah a rak ṭial mi hmuh a si ve.
Hi zawn ah vun langhter duh mi cu, Shendus min auhnak cu Mara phun auhnak lawng ah si loin, Lai aa timi hna pawl auhnak zong ah an rak hman ve mi a si ti a lang. Zochunhnak ah, 1882 kum ah tipi ral Bualpi khua uk Thantlang Cinzah hrin Hau Sat le a mi hna nih Chittagong ramri ah Lieutenant John Stewart an rak kah mi zong kha Shendus an si tiah an ṭial. Bawm Chief Pu Lian Kung cu Bandarban i a va tlawn lio ah Marang (Marma) nih a rawl ei mi ah siivai tur an cawh piak mi in a thihnak kong thawngpang theih mi ah a tanglei ning hin 1841 kum ah Lt. Phyare nih a ṭial mi hmuh a si ve.
‘A cung i hmuhton mi konglam ka ṭial lio ah hin, Leng-kung a thihnak kong thawngpang ka theih, siivai/tur (a rawl ei mi ah an cawh piak mi) in a thi mi a si tiah tlaangmi nih an chim ning a si. Cu ti i a thih cu an lung a faak i, Tsein-dus nih a thih mi lehrul cham ah, kan hnu May thla ah, Chittagong ramri i Khyoung-tha khua (Marma) pakhat an va chím hna. Atu hi Tsein-dus nih Khyoung-tha an tlaih-hren mi hna laak khawh ṭhan hna awk ah kan i zuam lio a si. Leng-kung a hung thi i a miphun hna cu an i ṭhenṭheek; a ruahnak a tlawm mi a unaupa nih hmun khat ah a chia kho hna lai lo i miphun dang sin ah an i fonh te ko lai tiah Lt. Phayre nih a rak ṭial.’
Shendu min biafang cu a tanglei i British Colonial Officers pawl nih an caṭial mi cauk chung ah an hman mi hmuh an si. Shan-du, Shein-du (Francis Buchanan, 1798)\ Tsein-du or Shin-du (Lieut. Phayre, 1841) Shendoos (Capt. S. R. Tickell, 1852) Shendu or Shendús (T. H. Lewin, 1865-1866) Shandoo (Major W. G. Hughes, 1881)) Shendus (Carey and Tuck, 1897) Shendus (N. H. Parry, 1932) Mara phun kong ah N. H. Parry nih 1932 kum ah ‘The Lakher’ timi cauk ah a tanglei ning hin a ṭial ve.
The Maras are a branch of the Lai tribe of Chins, and speak a language closely akin to Lai. They are the same people as the Shendus to whom Colonel Lewin makes constant references in his various works, and are still called Shendus by the Arakanese. Maras များသည် လိုင်မျိုးနွယ်စု၏ အဆက် အနွယ်ဖြစ်ပြီး လိုင်နှင့်တူသော ဘာသာစကားကို ပြောဆိုကြသည်။ ၎င်းတို့သည် ဗိုလ်မှူးကြီး Lewin ၏ သူ၏ အမျိုးမျိုးသော အလုပ်များတွင် အဆက်မပြတ်ကိုးကား ဖော်ပြခဲ့သော Shendus လူမျိုးများနှင့် အတူတူပင်ဖြစ်ပြီး ရခိုင်လူမျိုးများက Shendus ဟုခေါ်တွင်ဆဲဖြစ်သည်။
Ahmasa bik Mara (Lakher) holhfang (vocabularies) a rak ṭial piaktu hna Capt. S. R. Tickell nih 1852 kum ah chuahmi “Journal of the Asiatic Society of Bengal, Vol. XXI.” cauk chung ah “Notes on the Heumá or “Shendoos”, a tribe inhabiting the Hills North of Arracan” ti tlangtaar in Hakha min kong ah hi ti hin a rak ṭial hmuh a si.
“Hi kong a ka chimtu cu Lebbey a si i, Koons (Mi) hna he aa naihbik nak ah a ummi “Bookee” khua pawng inntung 350 khuasa hna i Chief or “Abeu” a si. Adang atang i a miphun hna le an khua min a ka chimhmi cu Nichuah Chaklei a va i hlaat chinchin deuhnak ah an um hna i khua khat le khua khat kar an i hlaatnaih ka hlat kho ti lo, khi pinlei cu. A ka chimhmi chung i a donghnak bik khua (Hekká) cu an khua in nitlaak thlanglei ni hleithum lam kal asi mi, Akyab (Sittwe) khua, amah a rak kal bal cang tiah a chim, tluk a hla a ti. Bookee khua le Thubbau khua cu Tynkho le Wantlye Abeus (Bawi) nih an ukhruai mi hna an si i an khua hnih ah inntung 400 an um.
1. Lalyang Tawho Abeu 100 houses. 2. Tumboo Khooloung Abeu 100 houses. 3. Roongfe Shíkho Abeu 50 houses. 4. Yanglyng Khenoung Abeu 250 houses. 5. Hoothé Kheachoo Abeu 250 houses. 6. Mowtoo Geboo Abeu 500 houses. 7. Tantlang Whuhnya Abeu 600 houses. 8. Hekká J’hachow Abeu, Hi a donghnak bik khua cu inntung 2,000 ! an um i, a pawngkam fingtlaang thingram cu a kau i lo hmun ca ah an thlawh. Lebbey i a chim ning ah, khuami hna cu cawleng an hmang i rang an i cit, an khuami bawi sin ah Shendoos nih chiah an peek a ti.
Cu Hekká kong a ka chimtu (Lebbey) hi a hnatheihnak lawng a si i amah cu Mowtoo khua in a hei hlaatnak lei a kal/phan bal lo. Asinain cu khua (Hekká) in an mithlahmi hna nih amah (Lebbey) khua Bookee tiang chiah an rak hal hna i, kep-meithal pakhat, uico pakhat, vok-thau pakhat le la-zai tun khat, le inn khat nih lachon hrual khat cio an pek hna.
Hi kaa zawn kong ah Hekká cu Shendoo khua a si lai tiah ka ruat hrimhrim lo, Burmah ram chung peng (dist.) pakhat ah ka ruah. Pemberton khuaram thlalaak (map) chung ah cu min he aa lo mi ah “Aika” lawng ka hmuh i, zeibantuk ramṭhen le peng khuapi umnak khua a si in a cuang lo. Shendoo tlangthluan in nichuah thlanglei 94° E. Long, le 21° 40′ N. Lat. hrawng ah a um i, Lebbey nih a ka chimhnak lenglei pi ah a si. Cu hlei ah Mowtow, Tantlang le Hekká mi hna cu Heuma holh he aa dang mi holh phundang (dialect) an hmang in a lang.
Kawl holh a si kho men. Asinain Lebbey nih cu holh a hngalh lo mi nih hi zawn ah cucu an si ti hna ding ah bia fek chim ding a ka har ter” tiah a ṭial. Atang i hi Dr. Ngo Cho Le (Ngun Cung Lian), J.D. nih ‘East Maraland’ timi tlaangtaar tang ah Mara umnak khua pawl a rak ṭial mi an si.
Paletwa Township: 1. Bakala 2. Bakala tla 3. Chali 4. Lovaih 5. Heima Pih 6. Heima Tah 7. Mara hla 8. Sinlet wa 9. Ralie 10. Raka 11. Rari 12. Sau-u tlana 13. Laimi 14. Ma-u 15. Salapi 16. Saiha 17. Patheitla 18. Patheitla 19. Potia 20. Para 21. Sahmie 22. Saolo tlana 23. Thiahra tla 24. Maw tla 25. Isaku para 26. Tlopi
Matupi Township
1. Ah-ru 2. Taubu 3. Chakhai 4. Sosai 5. Teina 6. Tisi 7. Taula 8. Chapau 9. Dawlei 10. Leika 11. Lialaipi 12. Potia 13. Lochei 14. Lythatla 15. Mala 16. Pamai 17. Pasei 18. Lialai Tah 19. Sabypi 20. Sabytah 21. Hloma 22. Satu 23. Zaomae
Thangtlang Township.Khipilu 2. La-ao 3. Lelai 4. Locheitah 5. Locheipih 6. Meisako tla 7. Ngephe 8. Thlie-ngai 9. Ngephepi, Mara, Zophei, Zotung, Lautu le holh hman mi ah hin biafang donghnak – consonant (ng, h, k, t, etc.) thlau taak mi a tam ngai i, vun ruahdamh khawh awk ah ka vun i harh deuh ngai tawn hna.
Tahchunhnak ah: nama cu nangmah tiin fian ding khi a hei si. Ti a thu ma? ti cu Is the water smelly? = ရေက နံ နေ သလား? tiin a sullam vun laak sual khawh a si. Natein ‘thu’ biafang ah ‘k’ cafang vun beet piak ahcun ‘Ti a thuk ma? = Is the water deep? = ရေက နက် သလား? ti khi a si hnga. Credit; David C.B. Ling
Be First to Comment