Pago ramṭhen, Waw peng nichuahlei ah pyosawtee hruaitu pakhat cu May 9 ah kahthah a si, tiah theih a si. Thah a tong mi pa cu U Kyaw Zaw a si i, pengkomh USDP party chungtel a si pinah pyosawtee hruaitu zong a si, tiah tualchung mi nih an chim. “Amah ruang ah tlaih a tong mi le a zaam mi an tam tuk cang, tlaih a tong mi tam bik cu CDM a tuahtu le NLD a ṭanh mi hna an si.
Hnu zul i ser hna in hlathlainak an tuah i SAC ralkap sinah thawng a pek tawn,” tiah Gaduat(ကဒွတ်) khua mi pakhat nih a chim. U Kyaw Zaw cu Waw peng le khuate ah ramkhellei a cawlcang mi mino pawl konglam SAC ralkap sin ah thawng a thanhtu a si, tiah theih a si. U Kyaw Zaw a fimtawltu hi zei bantuk phu an si theih a si rih lo. A ruak cu Waw siizung ah kuat a si, tiah theih a si.
SAC Ralkap Sakhan Pakhat A Thlithup In Kah A Si I Ralkap 3 An Thi. Moebe khuapi chuahnak hmunkhat ah umhmun a khuar mi SAC ralkap sakhan pakhat cu May 9 zinglei ah a thlithup in kah a si i, ralkap 3 an thi tiah KNDF B-03 nih thawng an thanh. Mizapi bawmhnak in cawk mi sniper in kahdohnak(operation) kan tuahnak ah ralkap 3 an thi, tiah KNDF B-03 nih fehternak he an langhter. Kahdohnak hi minuntes 20 tluk a rau i, KNDF ralkap lei cu hliam tuar um lo in an kir ṭhan, tiah theih a si. Credit: The Chin Post
Thawngdang Relchap>>>>><<<<<< U Thant Ruak Vui Buainak Kong A Peh Le A Donghnak. Siangngakchia, phungki le mibu chung in a duh mi nih heh tiah cozah duhlonak an chim lio ah cun, Htun Aung Kyaw nih ka hawipa Ko Win Sein nih a ka chimh mi tuanbia pakhat te ka rak chimh ve hna tiah a timi hi ka vun telh chih. Tuanbia cu: Ni khat cu General Ne Win, General San Yu, Brigadier Tin Oo (myat hman Tin Oo) cu Helicopter i cit in ramkulh Kawlram chung vialte an va tlawng dih hna, ti si. Mah ti i an va tlawnnak ah cun Kawlram mi an sifah tuk kha an hmuh hna, ti si.
Ne Win nih cun kan ram a sifak a ṭetṭiam tuk cang, ram rum si kho ding in zeitin dah tuah ah a ṭhat lai tiah a mi hna pahnih cu a hal hna, ti si. Cu ah Brigadier Tin Oo nih helicopter cung in phaisa phar ka thlak hna lai i minung an rum ko lai tiah a vun ti, ti si. Mah cu Bo San Yu nih zeitin phaisa phar thlak hna men cun an rum khawh lai, kei cu sui le ngun ka thlak hna lai tiah a ti, ti si ve ai.
Cu tuanbia a chimh hna ah chikkhat kar nawn a vun i dinhter i, a ngaitu pawl nih vun peh rih ko, vun peh rih ko, tiah an vun au hna. A vun peh ṭhan, a si, Bo Ne Win nih cun ‘nan pahnih in zei san nan tlaihnak a um lo, nan hngalh mi zeite hmenh a um lo, a ti hna ti si. Nan hngalh ding cu, kei sining law, Kawlram pi rum ding ah ruby (ပတ္တမြား) bak ka hei thlak hna lai a ti, ti si.
Mah cu lio ah helicopter mawngtu pilot pa cu merh zuam in a um ko khi Bo Ne Win nih cun a hmuh i, heh kawng, ‘ziah na nih’ tiah a hal i pilot pa nih cun ‘aa, zeihmenh a si lo saya,’ tiah a leh i, cu ah Bo Ne Win nih cun, ‘heh kawng, chim ko, zei ruahnak dah na ngeih, a ṭha mi a si ahcun kan laak ko lai,’ a vun ti. Pilot pa nih cun ‘zei hmenh a um lo e,’ tiah a vun leh ṭhan i, Bo Ne Win nih cun ‘zei sualnak hmenh kan phaw lai lo, ruahnak na ngeih ahcun chim ko,’ tiah a vun ti ṭhan. Cu ti a vun ti in cun pilot pa nih ‘Kawlram rumter nan duh taktak ko maw? tiah a vun hal hna, ‘aw, rumter kan duh taktak ko’ tiah an vun leh i, ‘nan pathum in hi helicopter cung hin a tang ah nan zuan ahcun Kawlram pi cu a rum ko lai e’ tiah a ti hna ti si.
U Tant ruak Student Union Hall saknak hmun ṭhing ah vui ding in an timh lio ah hin, ruak vuinak i ṭuanvo latu siangngakchia pawl chung ah vote an laak i Kandawmin Park ah vui ding in a duh mi nih an tei hna nain, ruak vui ding in an kalpi ah Student Union Hall ah vui a duh mi nih minute 30 tein upat peknak kan tuah ta lai tiah an ti hna i sianginn luhnak kutka pi phanh hlan deuh Mandalay Hall an phanhpi ah an hruaitu pakhat nih loudspeaker in, ‘zaangfah tein chikkhat in dai ta rih uh, mi zapi hna, U Thant ruakvuinak hmun thim a si lio ah kanmah siangngakchia lawng nih biakhiahnak tuah a si i a tam deuh hnatlaknak in Kandawmin Park ah vui ding in bia khiah a si. Atu cu a ra mi zapi dihlak tel in thimnak nawl pek a si lai i nan aw in thim ding a si lai’ tiah a vun thanh.
‘Hi kaa university hmun ah vui ding in le cozah nih pek mi hmun ah vui ding tiin hmun pahnih a um. Hi kaa hmun ah vui a duh mi nih nan kut beng uh,’ tiah a vun thanh i mibu pi i kut bengh thawng pi cu minutes 5 tluk dai lo thang ngai in a vun i khenh dih. Cu in ‘cozah nih pek mi hmun ah vui ding in a hnatla mi hna nih nan kut beng uh’ tiah a vun thanh ah cun a pikpaak in kut bengh thawng lawng a hung thang. Mah cu caan ṭha laak in ‘a hung kal mi zapi hnatlak ning in hi kaa hmun ah vui ding a si lai’ tiah a vun thanh. Hi lio caan ah hin, U Thant ruak thlah ding in a ra mi hna hi University avenue lampi in Hledan – Pyi road pinlei tiang khi an khat dih ti si.
Htun Aung Kyaw nih cun, hi caan lio cu siangngakchia tampi nih Ne Win hruai mi ralkap cozah an huat tuk lio caan a rak si i, ralkap cozah tuah mi poh dodal dih an rak duh lio a si. Mah ti thi saat lio i an biachim mi zong cu U Thant ruak thlah ah a va kal ve mi leng lei in mi tampi nih an aw-aan an zulh ve hna. Ruak vuinak kong ah bia an chim ve sual lai tiah University sianginn hmun chung ah vui a duh tu nih Htun Aung Kyaw te phu zong cu loudspeaker an pe duh ti hna lo. Siangngakchia pawl nih a voi hnihnak ruakvuinak committee bu an ser ṭhan ah Salai Tin Mg Oo cu general secretary a sinak midang a pek hna, anih cu telephone umnak တက္ကသိုလ်ပါမောက္ခချုပ်ဒေါက်တာတာမောင်မောင်ခ ṭhutnak office kan laak mi ah a um, U Tant ruak siangngakchia cheukhat nih Student Union inn hmun ṭhing ah vui ding in an timh mi ah cozah an hna a tla lai lo i ni tlawmpal chung ah ralkap nih an kan luh hnawh te ko lai timi kan rak i ruah cia ko, a ti.
U Thant ruakvuinak kong ah cozah nih BBS (မြန်မာ့အသံ) in December 8, chun 12:00 ah vui ding a si lai tiah thawng a thanh mi cu duh lo in ni thum chung student union hall ṭhing i an sak mi thlaan inn ah an chiah cu a si. Mah cu zaan ah cozah nih BBS (မြန်မာ့အသံ) ṭhiam ṭhiam in, siangngakchia nih U Thant chungkhar duhnak cu hnon in anmah sak mi thlaan inn ah an vui. Uni-versity library inn saknak ah hman mi, cozah ngeih mi inn saknak thilri anmah nawl in thlaan inn saknak ah an hman mi cu Zapi thilri hrawhnak case in sual phawt hna awk ah ရန်ကုန်တိုင်းဆောက်လုပ်ရေးကော်ပိုရေးရှင်း nih ca an kuat timi an thanh.
Mat ti cun December 10 zaan, 11.12.1974 zing lei 2:00 am ah Rangoon University luhnak innka pi (main gate) cu bulldozer in an bauh i an hnu in a hul zul mi hna riot forces (အဓိကရုဏ်းတပ်ဖွဲ့များ) nih tear gas in siangngakchia pawl cu heh tiah an vun kah colh hna. Cu in University velchum pi cu meithal kah thawng, ai-kiau thawng le tlikzaam thawngpi nih a khuh dih ti si. Ralkap le palek nih cun siangngakchia pawl cu zing lei 8:00 am tiang an kawl an tlaih hna i Insein hreng inn ah an kalpi dih hna. U Thant thlaan inn cu an bauh i a ruak kuang cu mah cu zaan ah Kandawmin park ah an vui. Mah cu lio i sianginn kulh chung le khuachung i an tlaih an kah mi hna a zat an ṭial ning hi aa khat cio lo. Htun Aung Kyaw zong nih ralkap kahnak in a thi mi kong a ṭial lo. Siangngakchia tlaih mi 5,000 tluk an si lai a ti. Acheu nih khuachung i a rak buai mi pawl an kah mi hna he cun 100 ringlo an thi lai ti a ṭial an um ve.
Rangoon University chung i phungki le siangngakchia pawl ralkap nih an tlaih an kah hna ti thawng khuachung mi nih an vun theih ve cangka in thinhun tuk ah cozah he aa tlai mi inn pawl, Lanzin Party Unit office, Cinema hall, Market, Police station le Motor car cheukhat mei in an duah an hrawh hna ti si. December 11 zanlei 4:00 pm ah Rangoon khuachung ah thla khat ca Marshall law an chuah i curfew an tuah, zan 6:00 pm in zing 6:00 am kar chung leng chuah khawh a si lo. Cozah thawngthanh mi ah minung 2,887 an tlaih hna ti a si nain, Htun Aung Kyaw ṭial mi ah cun an tlaih mi hna 5,000 ringlo an si lai ti si.
December 11 ni ah U Thant ruakvuinak kong i a buai mi hna le khuachung i hnahnawhnak a tuah tu vialte an bia ceih awk ah Lt. Colonel rank cunglei nih hruai mi special courts (အထူးတရားရုံး) pali tuah a si lai tiah cozah nih an thanh i, cu aa tel mi pawl tlaih hna ding in operation dragon (နဂါးစစ်ဆင်ရေး) tiah min an sak i khuachung le hmun kaakip i a tlizaam mi hna cu an kawl an tlaih hna. An tlaih mi hna cu an sualnak case zoh in duhsah in an thlah ṭhan hna i, hruaitu deuh le sual-nak a ngei tiah an ruah mi hna minung 200 ringlo an taang i, mah cu hna chung ah နိုင်ငံတော်သစ္စာဖောက်မှု in siangngakchia chung in 32, lenglei in a bawmtu hna 15, phungki 5 cu hrenginn ah kum 5 in 10 kar chung tiang an khumh cio hna. U Thant ruakvui buainak a chuah lio ah hrenginn i khumh a si mi hna ah Rangoon University ah ရူပဗေဒ a kai lio mi မန်းဗွာလ်ထန်း (ချင်းပြည်နယ်) zong a min a um ve. Lai caṭial in cun Mang Bual Thang (or) Mang Bur Thang (or) Mang Val Thang ti a si hnga.
Hi lio ah Salai Tin Maung Oo le Htun Aung Kyaw cu an luat manh. Salai Tin Maung Oo nih ralkap cozah cu lampi zawh in duhlonak langhter lawng in si lo in, meithal tlaih pah in do chih hna an hau timi ruahnak he, aho nih dah hriamnam an kan bawmh khawh lai tiah Thai ramri i Kawl ralkap cozah a doh mi hna hriamtlai pawl sin ah a va kal. A thup in Rangoon ah a hung luh ṭhan hnu ah ramtang politic a tuah. Kawl miphun nih an upat ngai mi Thakhin Kodaw Hmaing – 1976 kum March 23 ah a chuah kum kum 100 a tlinnak camtuak tuah ding in a timhpi hna lio ah MI (Military Intelligence) nih 19.03.1976 ah an tlaih i 26.06.1976 ah hri awhter in Insein hrenginn ah an thah.
Hi lio ah Socialist Party (BSPP) nih an party policy he i mil le i tlumtla in le anmah uknak fehter awk ah sianginn ca cawn ning (educational system) an tuah mi kong pholanghnak ‘Yin-pwint-than Ni-dan’ timi journal a peh in an rak chuah. Siangngakchia 100 ringlo an rak tlaih mi hna cu kum 5 in kum 14 tiang thong an thlak hna i acheu cu sianginn in an chuah hna. Cheu khat a tlizaam mi cu hriamtlai communist party ah a lut zong an rak um hna ti si.
Htun Aung Kyaw cu 23.08.1976 kum ah MI nih an tlaih ve i thih hlan lo thong tlaak ding in sual an phawt. Vanṭhat ah cozah nih 1980 kum April 23 i thongtla pawl zaangfah luatnak (လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်) a pek mi hna ah aa tel ve. 1988 kum, Karen ram i ABSDF an derh kaa lio ah an Chairman a rak si. Atu cu USA ah a um ve cang. Note: Ramkomh Burma (Union of Burma) ram ser a si i luatnak independence a hmuh hnu ah ram cozah min in thongtla pawl zaangfah luatnak (amnesty) an rak pek hna hi 1963, 1968, 1973-74, 1980, 1990, 2013, 2016, 2019, 2020 le 2021 kum ah an si.
U Thant ruak vui buainak kong a peh: Ko Tin Mg Oo nih cun ‘Ṭuanṭi hawi hna, U Thant cu Myanmar min cawisangtu le hruaitu upa a si bantuk in vawleicung hruaitu upa pakhat zong a si. Hi bantuk vawlei nih hruaitu upa pakhat ah an chiah mi Ne Win ralkap cozah nih zaraan mi vuinak ah vui ding in nawl an pek mi hna hi kannih nih hi ti men in kan zoh sawh ko hna lai ma?’ tiah a vun ti i, kan dihlak in ‘kan zoh kho lai lo, kan zoh kho lai lo’ tiah kan vun au hna. Mah ti i kan vun au in cun pakhatkhat a cang tiah kan pawngkam i minung pawl au aw an theihnak lei ah an hung tli dih hna. Cu ti in ‘Ṭuanṭi hawi hna, Khin May Than (Ne Win nupi) vuinak Kyantaw thlanhmun ah U Thant vui ve ding cu nan hnatla maw’ – ‘Kan hnatla lo, kan hnatla lo’ ti au thawng pi cu kanmah phu chung lawng in si lo in, kan pawngkam i minung a zaza i au thawng pi cu aa khenh thluahmah ko, a ti.
Kyaikkasan hmun rawn pi cu cawl lulh pi in a hung um colh. Zapi nih tuah ding in an i ruahchan mi ralṭha tak in a vun chim tu Ko Tin Mg Oo cu i bochan ngai in an vun kulh dih. A muisam le a aw nih an duh mi doh piak ding tu hruaitu a si tiah an thinlung ah a um dih colh. Cu lio ah cun dodge jeep car cung i loudspeaker in Lanzin Lunge pawl nih ‘U Thant ruak thlah ding ah tlu-ang tein tuah uh, hnahnawhnak tuah lo ding in ralrin ka in pek hna’ tiah an hun au lio ah Ko Tin Mg Oo nih ‘mah khi jeep car khi hei la uh’ tiah a hei sawh i mibu nih ‘khi jeep car cu kan laak lai’ tiah thang ngai au pah in an vun zuan hnawh mi hna cu an lau tuk i jeep cung i minung cu an zuang i an tli dih, ti si.
Ko Tin Mg Oo cu jeep car lei ah cun a hei kal i mi pakhat nih loudspeaker a pek mi in jeep car a hmai engine umnak cung ah a kai i ‘Ṭuanṭi hawi hna, Bo Ne Win nih siangngakchia, phungki le mi zapi nih upat mi U Thant cu zaraan vuinak ah vui ding in a timh. U Thant cu Myanmar rammi hruaitu pakhat a si lawng si lo in, vawleicung hruaitu a sinak zapi nih pom mi Myanmar miphun cawisang tu martyr a si. Amah ruang ah vawleicung nih kan ram an theih i kan miphun cung zong ah upatnak an ngei. Kan sinak a cawisan. Hi bantuk a si mi ui thi vok thi bantuk in vui men ding cu kannih nih kan cohlang kho lai maw? Kan cohlang kho lai maw? tiah cakei pawpi bantuk in Ko Tin Mg Oo au thawng nih Kyaihkasan hmun rawn pi cu a tlerh dih, a ti.
Cu tiin ruak ṭheng hnulei i a ṭhu mi phungki pawl zong siangngakchia pawl sin ah cun an hun i fon ve. Phungki pakhat le RIT siangngakchia pa zong nih jeep cung in biachimnak an hun ngei ve. Ko Tin Mg Oo nih cun U Thant ruak cu Rangoon University sianginn pi chung ah kan kalpi lai i, cu hnu in Cozah sin ah aa tlaak mi a ruak vuinak hmunhma kan hal lai tiah a vun ti i mibu pi nih ‘kan hnatla, kan hnatla’ tiah an vun au hna. U Thant ruak kuang cu UN Thantaar an khuh i Uni-versity lei ah cun dodge jeep car in an kalpi. Rangoon University convocation inn pi hmai ah an chiah. A thaizing cu Convocation inn pi chung ah an khumh.
Siangngakchia pawl chung ah ruak-vuinak tawlrel tu ding committee bu an ser i, ruak kuang cu ti cun sau chiah awk a ṭhat lai lo caah caan karlak vui chungnak tuah ding in an khiah. 1962 kum lio ah We Win nih a rak hrawhter mi hna Rangoon University Student Union Hall saknak hmun ṭhing ah RIT siangngakchia pawl nih thlan inn an ser piak. December ni 7 a hung phanh ah cun University sianginn ah a va kal mi an tam chin lengmang i sianginn chung ah eidin zuar mi dawr fa tete an um leen hna, ti si. Cu lio ah Ne Win fapa Phyo Wai Win zong a ke ah ကျောက်ပတ်တီ aa men i ṭhengṭhunh he film actress Shew Zin Htaik te pawl he U Thant ruak zoh an hei kal ve. Phyo Wai Win cu RIT siangngakchia a si ve caah siangngakchia dang nih an hei theihthiam piak, zei an ti hna lo.
U Thant ruak vuainak hmun cu cozah nih Shwedagon pagoda ke hram, Thakin Kodaw Hmaing an vuinak Kandawmin pangpar dum ah vui ṭhan ding in an ti mi hna cu U Thant unau le a chungkhar nih an hnatla ve. Hi hmun ah hin Thibaw siangpahrang pa i a nupi Queen Supalayat ruak zong an rak vui. 1988 kum lio ah a thi mi Daw Khin Kyi (Aung San Suu Kyi a nu) vui a si ve.
Asinain University siangngakchia pawl karlak bel ah University hmun chung ah vui a duh mi le Kandawmin garden ah vui a duh mi tiin ruahnak pahnih a chuak. University hmun chung ah vui a duh mi Ko Taik te nih an timi cu, ruakkuang Kandawmin garden (ကန်တော်မင်ပန်းခြံ) lei i kalpi a si ahcun BBS (မြန်မာ့အသံ) inn hmai zawn in ralkap nih an kan chuh khawh. Hi hna pawl cu zei tik hmenh ah lungrep a ngei bal mi an si lo; an biakam an zul bal lo. မြန်မာ့အသံ zung inn ah battalion pahnih an chiah hna. An kan chuh ahcun kanmah tu kan tuar lai. A ruak nan kalpi ahcun မြန်မာ့အသံ pinlei nan pet kho lai lo. Ralkap nih chuh kan si ko lai. Ralkap nih an kan kah ahcun nang zong kei zong tlik dih kan si ko hna lai. Ahohmenh nih ruak kuang cu i kuh in kan i tlikpi kho lai lo, tiah lungthiang ngai te khin an ti hna.
Natein Tin Mg Oo le Htun Aung Kyaw te nih an timi cu, kan duhnak hmun an kan pek pin ah ahohmenh kan in tlai hna lai lo an kan ti ko cang i, Kandawmin i a ruak vuinak thlaan inn kan sak ah a thla in kan i rauhter lai i, cu kar chung ah cozah duhlonak le dohnak zong caan ṭha laak in tuah khawh a si lai tiah ruahnak an chuahpi mi cu mi tam deuh i hnatlak mi a si.
U Thant ruakvuinak kong ah siangngakchia nih cozah sin ah an hal mi hna cu, Kandawmin Park ah a ruak thlaan inn sak piak ding, Upat mi a sinak he i tlaak in ram pumpi min in ruak suannak (state funeral) tuah piak ding le duhlonak langhter ah aa tel mi siangngakchia, phungki le zapi zaraan dihlak in tlaih hna lo ding timi an si. A pakhatnak le a pathumnak cu an hnatla nain a pahnihnak cu an pom piak hna lo.
U Thant ruak kuang cu Kandawmin ah vui ding in tiah December 8, zing suimilam 8:00 am hrawng ah convocation hall (ဘွဲ့နှင်းသဘင် ခန်းမ) chung in an chuahpi i dodge jeep in adipati lampi zul in sianginn luhnak main gate lei ah an kalpi. Mandalay hall an phanh ah siangngakchia cheukhat nih U Thant a donghnak upat peknak ah minutes 30 tluk hrawng in Student Union hall ṭhing umnak ah kan chiah ta lai tiah loudspeaker in an thanh i a ruak kuang cu U Thant thlaan inn ca i an sak mi cung ah an chiah.
Hi lio caan ah U Thant a nau U Khant nih an chungkhar aiawh in, a ruak cu dai te le tluang tein thlah ding in a nawl hna nain zei san a tlai ti lo. U Thant ruak kuang cu RIT siangngakchia pawl nih an sak mi thlaan inn chung ah cun an khumh i a khar an phih. Rangoon University sianginn pi a luhnak kutka vialte zong an khar dih i siangngakchia nih an cawngh. U Thant ruak humh i a hung kal mi lakah Mingiatu (Military Intelligence) an i tel sual ah tiah an check hna. Hmaan thlaak an sianh hna lo. December ni 5 in 10 kar chung cu Convocation Hall (ဘွဲ့နှင်းသဘင် ခန်းမ) luhnak hlei kainak zawn in an dir i loudspeaker he heh tiah Ne Win le a ralkap cozah ṭhat lonak le an duh lonak an chim an rel hna i a ngaitu hi a thong leng in an si tawn hna, ti si.
University sianginn chung i a ummi siangngakchia pawl an ei awk rawl buhfun cu Rangoon khua chung um velngei khuanu khuapa nih an pek hna, ti si. Htun Aung Kyaw ṭial mi ah, mah cu lio ah first year a kai lio mi Robert San Aung (Lawyer) – politic ruang ah thongtla pawl a lak in court biaceihnak ah a bawm tawn tu hna – zong khi high school siangngakchia pawl a hruai hna i khuachung ah buhfun a va khawmhpi tawn hna, sianginn hauka zong a rak cawnghpi tu hna a si e, a ti. Buh fun chung ah phaisa a rak chia mi zong an um hna. Cu lio ah anmah siangngakchia chung in le lenglei in ruak humh ah a hung kal mi hna nih tlomhnak phaisa kyat 100,000 ringlo an rak pek ti si. Peh ṭhan te ding. By- David C B. Ling
Be First to Comment