CNA Ralkap Salai Biak Hlei Sang A Nunnak Liam! Nizan May 5, Tlangzar kahdohnak dih in CNA pasal ṭha Salai Biak Hlei Sang cu an hmu ti lo. Zan khua dei riahbuk a hlam ti lo. Nihin May 6 zing ah a ruak in an char, tiah kan theih. Nunnak a liammi hi an dihlak 10 an si, CNA 6 le CDF 4 an si. Credit; The Chin Post
RELCHAP: Shan ram chaklei ah February thla in nihin tiang Shwe Phee Myay nih cazin a lak ning ah fimtawl tu ngei lo mi minung ruak 32 hmuh a si. February thla ah ruak 23, March thla ah ruak 4 le April thla ah ruak 5, a dih lak 32 hmuh a si i February thla ah tam bik hmuh a si.
Mi ruak hna cu Muse peng ah a tam bik hmuh an si i Nanhkhan(နမ့်ခမ်း), Kotkhine(ကွတ်ခိုင်), Ting Ne(သိန္နီ), Lasio(လားရှိုး), Natmato(နမ္မတူ), Mu Myat(မိုးမိတ်), le Man Tone(မန်တုံ) peng zong ah hmuh an si fawn.
Thla thum chung ah Muse ah ruak 21, Lasio ah ruak 4, Kuatkhine ah ruak 2, Nanhkhan, Natmato, Ting Ne, Mu Myat le Man Tone hna ah ruak khat cio hmuh a si. Cheukhat ruak cu fimtawltu an ngei nain a tam deuh cu fimtual cu an ngeih lo caah mi bawmtu phu (volunteer) pawl nih an fim tawl hna tiah theih a si. Cu lak ah a cheu cu an hnu lei ah an ban leh in hri ttem in thah a tong mi an si.
Unak lak hnu kum khat leng chung ah rianttuan awk zong a har i fir le thah nawnnak zong a karh chin lengmang ruang ah rianttuan ah a kal mi mipi caah i ralrin ngai mi thil pakhat a si tiah tualchung mi hna nih an chim. Credit; The Chin Post
RELCHAP; Christmas Truce : WWI Lio Raltuknak I Christmas Caan Kar Kahdaih Chungnak le Mah cu lio caan ah Carson Siangbawinu cu America in Chin Hills lei a tlun lampi i a hmuhton mi tlawmpal kong. Kan hngalh cio bang vawlei ralpi pakhatnak (World War I – First World War) a thawh lio ah Triple Entente an timi hna France, Russia, Britain le Triple Alliance an timi hna Germany, Austria-Hungary, Ottoman Empire (Turkey) le Italy ram cu Europe ram nichuahnak in nitlak lei ram tiang in le an uk mi colony ram pawl Asia, Pacific Island le Africa ram tiang (28 July 1914 in 11 November 1918 tiang) ral an rak i tu hna.
Hi lio caan i ral an rak i tukdonak thla nga a ti hnu 1914 kum December thla 24 ni (Christmas Eve) le Christmas Ni (Christmas Day) ah British ralkap pawl le German ralkap pawl cu feet 300 tluk aa hlaatnak ah kahcham cawh in, hmun cheukhat ah cun 50 yards (46 metres) hla tluk ah i naih tein hmunhma an laak cio nak hmun in an chuak i Christmas donnak ah an kut an rak i tlai hna, ti si.
Hi lio caan ah Carson Siangbawinu nih Chin Hills (Laitlang) lei a tlun lampi i a hmuhton mi kong a ṭial mi a tang ah ka vun telh chih. Khuasik phanhka 1914 kum ah, Maulmain (Mawlamyine) ah a ummi hna Rev. Davenport te nuva he Chin Hills lei fuh in ka kal ṭhan. Kaa thawh hlante ah, ka khrihfabu (the First Church, Pasadena) mi hna nih thlahnak le thil peknak an ka ngeih. Pacific lam in kan kal i Yokohama, Kobe, Nagasaki, Shanghai, Manila, Hongkong, Saigon le Singapore ah kan taang pah hna. Ralpi (WW I) a thawhka ah hi lam cu Atlantic lei kalnak in a him deuh tiah ruah a si.
Rili laifang kan phanh lio ah wireless in German ral tilawng Emden cu hrawh a si kan theih. Hi ral tilawng cu Pacific rili ah a tlong mi a si i tons thong sawmsarih le thong nga a rit mi British tilawng pil lak in a rak kaptu a si. Zan thum chung meiceu loin kan tli i mah cu thawng theih cu kan thaw a chuak cikcek, cu tilawng cu ṭih ding a um ti lo caah.
Yokohama ah zanriah Dearrings te nupa he kan ei i Miss Converse he lakphakti kan ding ṭi. Kobe ah Thompsons te nupa he chuncaw kan ei, Nagasaki ah Zarhpini ka hmang i Methodist mis-sion ah ka va leng, i Manila kan phak ah German ral tilawng Geier pawng ah kan tilawng aa din. Ahnu ah kan theihmi cu, a titlawh ternak seh a rawk i remh hau hrimhrim a si caah Manila ah remh awk ah aa dinh a si.
Singapore ah, raltuknak ruang ah, zeitihmenh in tilawng kalumnak thawngpang an kan pe/chim lo, natein Penang ah tlanglawng in kal ding in ruahnak an kan pek i, cu hmun in Rangoon cu rili kam kal rammi hna tilawng in phak khawh a si men lai an kan ti. Singapore in Penang tlawnnak cu a kau ngai mi chanphiau lung cawhnak hmun le khaihriat kung cinnak hmun kaupi lakin kal a si. Hmun cheukhat cu an i dawh ngaingai hna i kan khualtlawn cu zoh duh hmuh duh awk lawngpi an si ko hna. Penang i Hotel kan i ṭhumhnak zawn in French ral tilawng le Russian ral tilawng tuan deuhte ah German ral tilawng Emden nih pil lak in a kahmi hna tilawng tungtlang pipi a hei lang dih.
December 18, 1914 ah Rangoon kan phan i, missionaries hawi nih lawmtein an kan don. Thawng kan theihmi cu kan passport ah benhmi bantuk hmanthlak American Consul sin ah chiah ding a si lai i, cu in Rangoon in chuahnak nawl onh kan si hlan ah Burma chung tlawnnak special passport Police Commissioner sin ah laak ding a si. Rangoon ah thil cawk le thil tom in ni tampi manh lo ngai in caan ka hmang nain, caan a hung phan i January 6 ah Chin Hills kal ah kaa thawh kho. Khuallam a donghnak caan sau rau zarh hra lam kal kaa thawh hlan ah dam tein ka um i lawmh a um ngai.
1914 kum ral an i tukdo hnu December thla thawk kaa ah Roman Catholic Pope Benedict XV nih an raltukkahnak cu daihter ding in a rak nawl hna i, December 7 ah Europe ram hruaitu upa pawl sin ah “that the guns may fall silent at least upon the night the angels sang” – ‘Vanmi hna nih hla an sak lio zaan tal ah cun meithal kah thawng dai ko seh’ tiah nawlpatnak ca a rak chuah. Kahdaih chungnak nih aa do mi ral pawl karlak ah tluang tein bia i ruahnak le a hmun mi kahdaihnak a chuahter lai tiah a rak i ruahchan. Natein kap hnih hruaitu upa te nih kahdaihnak tuah ding ah cu ti ngai in lungduhnak an rak ngei lo, ti si.
Ram upa le an ralbawi ngan nih kahdaihnak tuah duh lo in an um ko hna nain cun, ral ram hmai i ralkap pawl nih cun Pope i kahdaihnak tuah ding in a forh mi hna cu caan ṭha laak in Christmas nicaan chung kar kahdaihnak cu hmun cheukhat ah an tuah hna, ti si. Cu lio caan cu khuasik cikling hawra a tomtom in a tlaak lio pi a si.
Flanders (Belgium) ram Ypres hmun i raltu German ralkap pawl cu an raltuk lungthawh thazaang peknak ah cu lio i kum 300 ringlo German ram pennak a rak uktu i a donghnak bik a si mi German Emperor le Prussia Sianpahrang pa William II nih Christmas faar thingkung a hei kuat cio mi hna cung ah cun candle an vaan i an kahcham leng hmai ah an chiah hna.
Cu tiin December 23 zaan ah ‘A Dai Zaan, A Thiang Zaan (Silent Night, Holy Night)’ timi hla kha an sa hna i, khat telei ral kahchm khor chung um an ral a si mi hna British le French ralkap pawl zong nih an hlasak mi cu theih in anmah holh carols hla in an rak leh/ṭhuanh ve hna. An umnak kahcham chung in cun Merry Christmas an i ti hna ti si.
Ral tuknak a thawh hlan ah hin German pawl cu England ram ah rian ṭuan in a ummi an tampi i Mirang holh an thiam mi nih an karlak i pehtlaih chawnhbiaknak a tluanter deuh ngai ti si. Christmas a ni a hun phanh lai 24 ni in cun British ralkap bawi hme pawl nih cunglei an bawile nawl peknak um loin an ralkap pawl cu German lei in an kah hna lo ahcun kah ve hna lo ding in nawlpeknak an chuah. Cu nawlpeknak an chuah mi cu a hnu ah “live and let live” tiah hngalh a si. A fiannak in cun “kannih zong nun i annih zong nung ve hna seh” ti a si hnga dah.
Christmas ni a hung phan i, khat telei kahcham tlar thluan chung um German ralkap pawl cu meithal i ken loin an hung chuak hna i zei hmenh ral serh duhnak an ngeih lo kha an kut zo in an vun langhter mi cu British ralkap pawl nih an hei hmuh ve hna i annih zong kahcham chung in an hun chuak ve hna i an karlak hmun ah i tong in an kut an i tlai, bia an i ruah, an ngeih mi kuak, zu, changreu, kep le luchin tibantuk an i pe an i thleng hna ti si. Hi lio Europe raltuknak hmun (western front) i ral kahdaih chungnak a tuah mi British le German ralkap dihlak ah 100,000 tluk vel hrawng an si lai ti si.
Hmun cheukhat ah cun ralkap an hawile a thi mi hna ruak an laak hna i ṭha tein hmun khat ah vui khawhnak caan an ngei hna. Hmun rawn ah pumpaluih (football) an chuih ṭi hna. Mah cu Christmas caan kar kahdaih chungnak cu hmun cheukhat ah cun Christmas ni zaan tiang an ulh i hmun cheukhat ah cun kum thar tiang a ulh zong an um ti si.
Asinatein cu kahdaih chungnak tuah le ulh a rak duh lo le a hnatla lo mi zong an rak um ve hna i an karlak ah buainak a chuak mi zong an rak um ve hna ti si. Mah cu kong ah cu lio i German ralkap bu Regiment HQ pakhat ah ralkap thawngpang la le petu (a dispatch runner) ralkap a rak si mi Adolf Hitler zong nih a hna a rak tla lo ngai ve i, British ralkap he a va i tong mi hna German ralkap pawl cu a mawhchiat ngai ve hna ti si.
“Ral i tukdo lio ah hi bantuk cu um ding a si lo, German miphun sinak nan upat lo,” tiah a rak ti hna, an ti. A hmai kum ah Christmas caan kar chung kahdaihnak cu ralkap cheukhat nih an ti ṭhan nain 1914 bantuk tluk in cun an tam ti lo ti si. An ralbawi ngan nih ralkap pawl raldo duhnak thinlung a zorter hna lai ti an phang i an kham hna. Mah cu in WW1 raltukdonak a dih 1918 kum tiang tuahnak nawl an pe ti hna lo. Crd; David C B. Ling
Be First to Comment