Chinram Hakha Le Zokhua Kar Ah Chin Ralkap Le SAC Ralkap An I Kap Cuahmah Lio A Si
Halkha in Zokhua lei kee kal uico le Chin ralkap Zokhua le Halkha kar ah an i kap lio Hakhalay in Kaan khua lei a hungkai mi uico rual le mi ralkap an i kap fawn.Hmun hnih ah tuhi kahdoh lio si i Chin ralkap le mipi ralkap hna caah thlacam ngol hlah usih.
Nihin Halkha in Gangaw lei chuak ralhrang hna kha kee kal lawng an thlah chung hna i Nipi khua Ngun Tha Sung nu te inn le Sarah nu te inn ralhrang nih an bauh ,thilri an lak le lak lo tucu fiang in theih si rih lo.RH cu, Nipi khua an lonh cang. Ralhrang motor tucu Halkha in an chuak rih lo.Kee kal awaan zoh in an motor rual hi umkal te dawh a lo bik. Credit: Salai William HC
Kawl Ralkap Kong Theihtlei Tlawmpal (မြန်မာ့တပ်မတော်အကြောင်းတစ်စိတ်တစ်ပိုင်း) Kawl ralkap an rank umtuning khi afiang rih lomi kan tam caah zeimawzat bawmtu asi hnga maw tiah 1988 hnu an dirhmun deuh in sau nawn in ka vun țial. Ral kan tuk mi hna hi aho dah an si, zeitin adirmi bu dah an si ti theih hi abiapi ngaimi asi. (your youself, know your enemy)
Atu i Min Aung Hlaing khi Five Stars General (Arfi 5 benh -ကြယ်ငါးပွင့်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး) ralbawi asi. Min Aung Hlaing rank Senior General (ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး) timi khi General Than Shwe (ဗိုလ်ချုပ်ကြီး သန်းရွှေ) nih amah chan ah arak i bunh chom mi rank in ai thok mi asi. Cu hlan General Saw Maung (ဗိုလ်ချုပ်ကြီး စောမောင်) chan tiang ah khan Kawlram ralkap tuanbia ah arak um bal lomi rank asi.
General timi hi dot 4 tiang lawng aum mi asi nain Kawl ralkap ahcun dot 6 in an ser. Dotkhatnak General rank an vun i thok khi Brigadier General (ဗိုလ်မှူးချုပ်) timi Arfi pakhat benh (ကြယ်တစ်ပွင့်ဗိုလ်ချုပ်) in an i thok. Mirang ca incun One Star General ti zong in auh an si. Hmanthlak ah sen ngei lo rank in asang cem rank tiang ka vun tar chih ko khih. US nih khin Five Stars General an ngei ve nain Field Marshal tiah an auh. An tlaih mi rian khi phundang ngai asi.
Cun sen ngei loin Sergeant Major tiang khi Rank and Files ti an si i bawi rank an si lo. Bokhat in Major kar khi bawi no rank an si rih i Lieutenant Colonel (ဒုဗိုလ်မှူးကြီး) rian an vun khinh hna thok khin bawi rank sang ralkap bupi ai awh in biachim kho (Spoke Person-ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ) sinak nawl an ngei. Asinain Lt. Colonel atambik cu Battalion Commander (တပ်ရင်းမှူး) an si. Colonel khi General an tling deuh lo i an tlinnak ding ah dot khat vun kai te khi ahaumi an si. Cucaah ralkap rank system hi phu (4) ah țhen an si.
1. Sen ngei loin Sergeant Major kar
(တပ်သားမှအရာခံဗိုလ်အထိ)
2. Bokhat in Major kar
(ဒုဗိုလ်မှဗိုလ်မှူးအထိ)
3. Major in Colonel kar
(ဗိုလ်မှူးမှဗိုလ်မှူးကြီးအထိ)
4. General pawl (Brigadier to Senior General)
(ဗိုလ်မှူးချုပ်မှဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးအထိ)
Kawl ralkap pawl khi an rank ning in an i upat thiam ngai. Cun cunglei nawl peknak le ralkap phunglam (Command and Order – စစ်စည်းကမ်းနှင့်အမိန့် ) an zul taktak.
Kawlram cu din loin ral athawh lengmang nak ram asi tikah raltukning (Combat Training – တိုက်ခိုက်ရေးသင်တန်း) fak taktak in acawngmi an si. Rawlțaam le tihal hmanh minung nih celh khawh tiang celh dingin acawngmi an si. Kawlram ah ralkap kan sang bik, kan fim bik (Military Elitism -အထက်တန်းလွှာ) lungput ai molh pimi zong an si fawn. Cun anmah le anmah ah zawnruah dawtnak (Loyalty -သစ္စာ) angei bak mi an si fawn.
Ralbawi pawl sianginn kainak – Defense Service Academy -DSA (စစ်တက္ကသိုလ်) zong an ngei i kum 4 chung raldoning he ca he an cawng i an dih hnu ah bohnih in ralbawi rian an i thok. Cun Officer Training School -OTS (ဗိုလ်လောင်းသင်တန်းကျောင်း) in achuak mi pawl khi bokhat in an i thok ve. DSA le OTS pawl hi an i dan nak cu DSA cu mino an tam, kum 18-20 kar deuh in an lut i ralkap ațuan bal rih lomi pawl an si. OTS cu ralkap ațuan lio mi kum no deuh pawl zong an i tel, cun cozah zung rianțuan hnu ah ralbawi si dingin ava lutmi zong an i tel.
Than Shwe, Khin Nyunt timi pawl kha OTS in adih mi an si hna. Tu chan ahcun OTS chuak ralbawi (General ) hi cu an tlawm ngai cang i DSA dih mi deuh an si cang tiah theih asi. Psychological Warfare Department (စိတ်ဓာတ်မြှင့်တင်ရေးဌာန) timi thinlung lei in ralțhat le sual tuah ngamnak tiang acawn piaktu hna khi sianginn bak in an ngei. Brigadier General (ဗိုလ်မှူးချုပ်) pakhat lutlai nih cu sianginn cu azoh hna. Cu sianginn cu raltuk ah aralchia tuk mi khi an auh țhan hna i an cawnpiak țhan hna, an hro hna, an forh hna i an ralțha cang, an sual ngam cang ti an hmuh hnu hna lawng ah ralram an thlah țhan hna.
Cun an ruah nak leng in asualmi, aralțha luan tuk deuhmi zong khi an auh ve țhan hna i nemter deuh khawh ding in an cawnpiak țhan hna. Cu sianginn cu Than Shwe nih khin sautuk arak zoh khenh hna caah Than Shwe khi ralkap pawl an thluak atlaih khawh tuk hna nak le an lungput a theih khawh tuknak hna khi asi ti tiang an chim tawn.
Major (ဗိုလ်မှူး ) le Lt. Colonel (ဒုဗိုလ်မှူးကြီး) hi dotkhat te lawng rank an i thlau nain Major in khin an taang lengmamg tawn. Abik in tlangcungmi le Chin miphun pawl hi Major tiang hrawng khin an dong deuh cem tawn. Aruang cu Lt. Colonel khin cun biapi an thei ve cang, an tlaih mi rian zong angan deuh ngai ngai cang caah Tlangcung mi hi cu thleidan deuh in Major tiang an phanh khin cun pension pek an si lo hmanh ah ralkap in ngolter i cozah zung rian ah țhial hna ti bantuk khi atam ngai ngai.
Colonel (ဗိုလ်မှူးကြီး) khi hlan chan ahcun an sang ngai nain 1990 Than Shwe te chan hnu cun Tactical Commander (ဗျူဟာမှူး) silo le Deputy Regional Commander (ဒုတိုင်းမှူး) Deputy LID Commander(ဒုတပ်မမှူး) hrawng ah an chiah cem hna. Brigadier General rank hi General an vun i thok hmasa bik adotkhat nak rank asi caah atam deuh cu Battalion 10 fonh in an sermi Light Infantry Division (LID) Commander (တပ်မမှူး) dirhmun an tlaihter cem hna.
Asining tak ahcun ralkap an serning (ဖွဲ့စည်းပုံ) ning incun Battalion (တပ်ရင်း) pakhat ah khin ralkap 1000 um ding asi. Cucaah Battalion 10 fonh cu 10,000 ding an si i Brigadier General (ဗိုလ်မှူးချုပ်) nih hin ralkap 10,000 ahruai hna ding khi asi. Asinain Kawl ralkap hi an tlawm tuk cang i Battalion pakhat khi 400 tling lomi an tam cang ti asi. Cucaah Division (တပ်မ) pakhat khi 10,000 chim lo, thong 5000 hmanh an tlin lai zumh asi lo.
Major General (ဗိုလ်ချုပ်) hi cu tam deuh cu Regional Commander (တိုင်းမှူး) an si. An mah cung deuh Lieutenant General khi cu an tlawm te cang. Abik in Lt. General pawl cu chanthar ah an sermi Bureau Special Operation (BSO-အထူးစစ်ဆင်ရေး) timi tlaitu an si. Adikning te ahcun Lieutenant General hi pakhat lawng um ding asi nain Senior General (ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး) timi rank aum hnu cun hlanlio Major General pawl nih an rak tlaih mi rian deuh kha an tlai cang. BSO hi 5 an ser i Lieutenant General 5 nih an tlaih ve. General, Vice Senior General le Senior General hi pakhat cio lawng an um.
An Chanbaunak (ချွတ်ယွင်းချက်) Kawl ralkap hi uknak atuletu an laak lawng siloin Kawlram chung phaisa an duh paoh in an hmannak i atambik cu hriamnam phunphun an cawknak le an pumpak rumnak caah an hman. An chambau cem nak le an der cemnak cu ralkap lawng athiam cem ah an i ruah i anmah nak alet za in atam deuhmi mipi kha an thilri (Materials) sawh sawh bantuk in an kan ruah mi hi asi. Mipi nih kan duh lo tuk ning hna cu nikum ah zalawng tein duhthimnak an vun tuah i puanchia bang kan vun hlonh dih mi hna cu anmah mit bak in an vun hmuh tikah an lau ko. Cun an thazaang laaknak bik ah an i ruah mi cu mipi nih kan rak țih (fear) tuk mi hna kha asi. Cucaah meithal in kan hro hna ahcun kan uk khawh peng rih ko hna lai tiah an i ruah palh mi hi asi fawn.
Min Aung Hlaing Thlithup Thiltimhnak (မင်းအောင်လှိုင်လျှို့ဝှက်ကြံစည်မှု) Tutan Min Aung Hlaing hi uknak lak te ding in May 2020 khan arak tim cia cang ti in ruah asi. Cucaah ralbawi Brigadier in acung lei pawl chungah thlennawn nak tamtuk thla 3 chung ah atuah. May -July, 2020 thla 3 kar ah Brigadier General in Lieutenant General kar ah minung 10-15 kar athlen nawn hna. Cu chung ah amah chawng te ding in atimh mi ralbawi pahnih an um.
Nikum 2020 ah khan kum 49 lawng asi rih mi Major General Kyaw Swar Lin (ဗိုလ်ချုပ်ကျော်စွာလင်း ) cu Lieutenant General (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီး ) ah akai ter. Kawl ralbawi Lieutenant General rank lak ah akum no cem asi. Atu i Bureau Special Operation-2 (အထူးစစ်ဆင်ရေးမှူး) atlaitu Lieutenant General Moe Myint Thun (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီးမိုးမြင့်ထွန်း) khi Min Aung Hlaing ralkap in ai dinh tikah amah chawngtu ding in timh tuah mi asi ti asi.
Moe Myint Thun cu kum 54 lawng asi rih pin ah Min Aung Hlaing mi zumh asi. Than Shwe nih 2010 i ralkap in ai dinh lio ah khan amah changtu Maung Aye (မောင်အေး) cu ai dinh pi chih, cun Thura Shwe Mann (သူရရွှေမန်း) cu House Speaker (အောက်လွှတ်တော်ဥက္ကဌ ) si ding in timh tuah piak cia asi caah kha lio ah Chief of Staff Army (တပ်မတော်ကာကွယ်ရေး ဦးစီးချုပ်) asimi cu Min Aung Hlang asi caah amah nih Than Shwe rank achawn colh.
2010 ahcun Soe Win hi kum 50 fai lawng asi rih, Min Aung Hlaing nak in kum 4 hngakchia deuh asi. Min Aung Hlaing cu 2010 ah kum 54 asi i 2016 ah khan kum 60 atlin caah pension la ding asi nain arianțuan kum an sauh piak i tu kum 2021 ahcun kum 65 atlin cang caah sauh piak rih ding kha NLD cozah nih an duh lo ahcun abuai nga ding asi cang. Cucaah tutan uknak achuh mi hna hi ai ruah ning in thil akal ti lo, USDP (ကြံ့ဖွံ့ပါတီ) nih le sungh cikcek in sungh an si tikah President Thein Sein (သမ္မတ ဦးသိန်းစိန်) te hna bantuk in President sinak lam aum ti lo. Cucaah mitchinh kamseh bak in hi lam lawng aum cang tiah hrang a nam nak hi asi.
May 2020 ah khan USDP nih ara laimi November ah teinak an kan hmuh piak lai timi ai ruah chan caah Soe Win khi i dinh pi in Moe Myint Thun nih amah rian khi chawn i Soe Win zawn ah khin Kyaw Swar Lin khi chiah ding timh cia arak si ti asi. Asinain atu ahcun ram ai nawnnok dih cang caah ai timh ning khin kal kho ti loin asining paoh in acawlcangh ve lio asi. Ralkap ah khin lutlai le achangtu an chiah mi hna paoh ah khin lutlai khi asual ahcun achangtu khi anem mi asi lai, cun lutlai khi anem ahcun achangtu khi asual tak mi an si lai. Min Aung Hlaing hi Soe Win nak in anem deuh mi asi ti asi.
Soe Win tu khi raltuk i sual lei ahcun minthang asimi asi. Hi hna pahnih rian chawng te ding in an ruah mi Moe Myint Thun (ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီးမိုးမြင့်ထွန်း) le Kyaw Swar Lin (ဗိုလ်ချုပ်ကျော်စွာလင်း) zong ah khin Moe Myint Thun khi asual taktak mi asi i Kyaw Swar Lin tu hi anem deuh ngai mi asi tiah zumh mi an si.
Cucaah tutan mipi dothlennak nih hin Min Aung Hlaing thlithup timhtuahnak avun hrawk dih incun ralkap umtuning khi thlen nawn dih ahau ding mi asi. Ralkap le Police hi i ngaw bak in ser an hau te lai. Home Ministry le Defence ti in adang bak in an um te lai. Police General khi arfi 4 benh asi ve lai i Kawlram ralkap nganbik zong khi arfi 4 benh asi ve te ko lai. Atu Soe Win khi Vice Senior General (ဒုဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး စိုးဝင်း) an ti sawh nain arfi 4 benh asi i General Myat Thun Oo (ဗိုလ်ချုပ်ကြီးမြတ်ထွန်းဦး) he khin arfi 4 benh veve an si i rank incun an i tluk ko nain nawl ngeihnak an dan ter hna caah asi.
Ralkap rank system incun an i tluk nain, aherh lo tuk ah Senior General rank an ser ruang ah an rank ai thuat mi asi. Vulei cung ah ralkap thazaang ațhawng bikmi US hmanh nih ralkap thazaang in uknak an la bal lo, lak awk zong ațha lo, aruang cu anmah tluk in phunghram ven lei ah thazaang ațhawngmi Justice Department aum i ramchung humhimnak avengtu FBI hna an um, CIA le National Intelligence Agency tiang an um.
Cucaah Kawlram ai thlen ahcun Law Enforcement System -ဥပဒေစိုးမိုးရေးစနစ်- țhatein kan ser lai, ralkap khi ramvengtu (National Defense – အမျိုးသားကာကွယ်ရေး) rian lawng an țuan cang lai i an mah zong an tha dam lai, an innchungkhar an i lawm ve lai i ralkap rianțuan kha zapi nih i uanpi mi rian ah a cang țhan te ko lai. Ralkap an cawlcangh dan vialte khi hnu-hmai-chak-thlang (Kil 4) in congh le ngiat an si cang lai i ralkap nih uknak laak ti hrim aum ti lai lo.
Kan Union Parliament (ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်) pi ah khin MP cheukhat nih kan ralkap le police cawlcanghnak kha nitin an zoh țhan lengmang lai. (Judiciary Committee – တရားစီရင်ရေးကော်မတီ – Arm Service Committee -လက်နက်နှင့်စစ်ရေးသုံးသပ်ရေးကော်မတီ) ti bantuk pin ah cozah nih uk lomi zalawng tein acawlcang mi hlathlainak bu – Independent Special Inquiry Commission (အထူးစုံစမ်းစစ်ဆေးရေးကော်မရှင်) hna kan ngei ve cang lai i kan ram cu zei ramdang van hai lo ah kan i chuah ve te ko lai. Cucaah Khuachia Pennak (Evil Empire) pi hi kan thluk hrimhrim ta ahau. Achung le aleng kan leh dih ta ahau. Kan tei hrimhrim lai! (အရေးတော်ပုံအောင်ရမည်) By- Victor Khen Sang