( Executive Director, Chin Human Rights Organization) Salai Za Uk Ling Nih “Mah Hngallo “ Timi Kong Ah A Chim Mi Cu Rel Phu Bak Si
Salai Za Uk Ling ( Executive Director, Chin Human Rights Organization) Greek Philosopher Socrates nih minung cu a nunnak, a sining mah le mah tha tein ai dothlat lo ahcun nunchan a ngeilo tiah a ti (The unexamined life is not worth living). Laimi nih kan ngeih ve mi cu “Mah hngallo” ti a si. Chim duhnak cu mah le mah hmanh kan i hngalhlo ahcun nunchan ngeilo mi, minung sitlak lomi kan si tinak a si. Mah le mah i hngalhnak timi hi zeidang thil pi khi a si lem lo.
Sociologists (minung nunzia kong a cawng mi) pawl nih cun Sociological Imagination tiah an ti tawn. Cucu zei dah a si kan ti ahcun, minung pakhat kan sinak in, kan pawngkam, kan zatlang nun le caan thil sining karlak ah kanmah khi zeitindah kan i tlumtlak ve i, khoika zawn khin dah kan um ve, timi i hngalh thiam khi a si. Cucu kan i hngalh thiam lo ahcun, kan pawngkam le zatlang nun ah, hawi sin bia kan chim, kan tlonlen, kan cawlcangh ve tikah “Mah hngallo” ah kan i chuah tawn. Midang nih “Mah hngallo” tiah an kan ti tikah a fak ngaingai mi a si. Ninghngal kan ti tawn mi te hna khi, ralthat ruang le dakral ruang theng ruangah si lem lo in, mah le mah zeidah ka si ti i hngalh lo ruangah a si ttheo tawn.
Upa hmai le upat awktlak a simi hna hmai ah kanmah le kanmah kan i hngalh ahcun cawlcangh le um tu kan thiam ve i kan upatnak hna kan langhter ve ding khi a si. Minung ciocio kan i khat dih ko tiah kan ti i kan duhpaoh i kan um ahcun mi nih “Mah hngallo” an kan ti ko lai. Tuchan ah vulei cung le hmunkip kakip in i pehtlaihnak a fawi cang. Internet nih vawlei ki deng in pakhat le pakhat a kan pehtlaih ter khawh. I hmuh le a theih bal lo zong ah bia i ruah khawh le i chimh khawh a si cang.
Facebook le a dang social media hinhang tampi in duhmi kong paoh chimrel le i ceihhmai khawh kan si cang. Hi bantuk lio ah, minung hi kan i tluk dih ko, a nih hlei ti mi kan um lo, kan duhning cio paoh in kan um zong ah a poilo tiah ruah sual ahcun kan ca ialmi, kan bia chimmi le kan khuaruahmi hna nih khin kan mah lila “Mah hngallo” dirhmun ah a kan chiah khawh. Zei kong paoh a thei dih bantuk, biachimnak paoh ah i thlak i, ruahnak ha theng chuahpi mi ngeih ve loin, duhpaoh caial le chimrel ve a hmangmi tampi kan um.
Vawlei cung ah thawngpang a cangmi le kan pawngkam thil a cangmi thil thar pakhat a hunchuah tikah a thei ngai bantukin i thlak colh i mah duhmi paoh tial ve kan hmang hna. Mah nih khuaruahnak thuk deuh in purhdah mi le cawnmi angdenh ngeih lem lo in, ramha ah kan um i kan tlongleng aipat tiah mifim ah kan i ruah heo tawn hna. Cawnhlei le hlathlai deuh hlei zong huam ve unglo, mi chimcia kha vanzuang bantukin nolh ve i, mi khuaruah ciami Idea kha i hrawm sawhsawh ve i chimrel ve khi kan i sum dingmi a si. Kan hnulei in mi nih “Mah hngallo” tiah sawhchihmi kan si sualnak hnga lo, kan i ralrin cio le kan i sum cio a herh ko. Nunchan ngei lo, tiah Socrates nih a timi bang kan si sual lai.Crd – The Lairam
