SAC Ralkap Nih Chinram Kanpalet Khuami Pakhat An Thah

SAC Ralhrang Ralkap Kahmi Hriamngan Nih A Khenh Ruangah Kanpalet Ah Mipi Pakhat Nunnak Liam! Chin ramkulh Kanpalet peng ah March 16 ah SAC ralhrang ralkap nih hriamngan an kah ruangah mipi sawhsawh simi kum upa deuh cangmi mipa pakhat nunnak a liam tiah theih a si. Credit; The Federal Times

Victor Khen Sang Nih A Tialmi Relchap: Russia vs Ukraine Ral Thawhnak! Atulio hi Russia nih Ukraine ram laak dingin ral athawh hnawh lio pi asi caah ral lio ahcun zing le zan bia hmanh ațial ahar tuk lio asi. Zei thil paoh acang kho dirhmun asi fawn tikah akal cuahmah an kong țial hi cu chimchung awk an țhat tuk lo caah zei ruang cem dah hi ral hi achuah timi theihtlei tlawmpal khi ka vun țial duh ve mi asi.

Ukraine. Ukraine ram hi Europe Continent chung ah angan cem chang asi. Europe ah anganbik ram cu Russia asi i achang ah Ukraine (Area: 600,000km )nak kau asi. United Kingdom nak khin alet hnih le cheu in angan deuh mi ram asi. An cozah hruainak khi Unicameral System timi asi i one parliament system in hruai mi ram an si i atulio an ram president khi hlanlio Movie ah comedian actor asimi Volodymyr Zelensky asi i kum 44 lawng asi rih.

An ram pumpi minung hi 42 millions fai deuh lawng an si i an ram khualipi Kyiv ah khin 3 millions kuakap an um. An ram khi Oblast timi Province 24 in țhen asi nain an khuapi Kyiv le Sevastopol khi Oblast sinak an pek ve hna pin ah Crimea khi mah te uknak nawl (Autonomy) pek mi asi i an dihlak ah 27 Oblast tluk an si. Ram ngantuk asi ve tikah ramri ai peh mi ram pawl khi Poland, Belarus, Hungary, Moldova, Slovakia, Romania, Russia timi ram pawl an si. 1922 hnu in Soviet Union he ai fonh mi ram asi i anmah Ukraine miphun ah hin Leonid Brezhnev timi cu Joseph Stalin hnu in USSR saubik hruaitu asi ve.

Cun Nikita Khrushchev zong khi Ukraine thisen ai telmi asi ve ti asi. USSR atluk hnu in 1991 ah Ukraine cu amah tein adirmi ram asi țhan. Tutan ral athawh bik nak aruang hi Ukraine nichuak lei ah aum mi Luhansk Province le Donets Province khi Ukraine in chuah aduh mi an si i anmah Province pahnih mipi ruahnak (Opinion Poll) laak ning ah 80% tluk nih Russia holh hman an duh, mah tein uknak ser an duh tiah Russia TASS news nihcun alanghter. Cucaah Ukraine in chuah aduh mi cawlcanghnak (Separatist Movement) kha Russia nih thazaang an pek hna i cu hna nihcun mah Province pahnih khi an uk ti khawh asi.

Cun tu kum ah mah Province pahnih cu Vladimir Putin nih mah tein ai ukmi ram (Independent) avun thanh piak chih mi hna kha amah Putin nih Ukraine ral thawh hnawh aduh hna caah ” ka sual lo, mah tein ai uk mi ram pahnih ka ven hna” caah asi timi tlangtar in atu Ukraine avun namnak hi asi. 2014 Crimea alaak lio zong ah khan aforh hmasa, Ukraine in chuah aduh mi pawl kha alemsoi hmasa hna i mah hna pawl cu ka dirpi hna ti in Crimea khi ava laaknak kha asi. Mah lio ah Ukraine he an i tu hnik cang khah.

Tutan zong Luhansk Oblast le Donets Oblast ka dirpi hna, an luatnak (Independent) hi adikmi asi timi min i hran khanh in Ukraine hi ral avun sernak cu asi. Asinain amah Putin nih mah le mah thiam i co ternak ai sermi asi cu vulei pi theih asi. Ukraine hi Russia (hlanlio USSR – Union of Soviet Socialist Republic) ah arumbik le anganbik asi tikah Russia nih Ukraine hi nitlak lei ram (Western) pawl he ai komh ding le anmah dirpi mi ram asi ding hi aduh hrimhrim lo, abik in Nato chungtel aluh ding aduh lo.

Nato – North Atlantic Treaty Organization. Nato timi hi 1949 ah US hruainak in ram 12 nih rak dirh mi asi i biakamnak Article 14 an rak chuah. Cu Article 14 chung i 5 nak ah cun Nato chungtel paoh ralkap thazaang in kan i dirkamh lai tiah hnatlaaknak min athumi ram an si. Abik in vulei ralpi pahnihnak avun dih in Russia kha Communist hruainak in ai hruaimi ram asi tikah cu Communist uknak cu Europe le vuleicung khuazakip ah akarh lai kha an rak phan caah Russia Communist akarh lonak ding khamnak caah Nato hi an rak ser ti khawh asi.

Atu Ukraine ramri pawl pin ah Europe nichuah lei ram pawl khi cu 1990 tiang ah khan cun USSR nih arak uk khawh mi (Influence) deuh an rak si hna. Germany hmanh an ram laifang in ai cheu i nichuah le nitlaak Germany (East and West Germany) ti arak si. Nato ram hi duhsah tein avun karh i 1990 hnu in chungtel an vun karh taktak caah atu ahcun chungtel ram 30 an si cang. Ukraine hi 2008 ah Nato luh an rak duh nain cu lio ah an president Viktor Yushchenko nih khan fak deuh in arak țanpi ngam deuh lo i asi tiah an ruah.

George W. Bush nihcun Ukraine kha Nato ah Membership Action Plan (MAP) dirhmun in luhter colh hmanh arak duh ko hna. MAP cu Nato full member sinak caah First Step ah luhter hmasa hna khi asi. Asinain Germany le France nih Ukraine hi aram chung ah politics hnawmtaam tamtuk ai thianh hmasa ta rih ahau tiah luhter colh kha an rak duh lo. Cun Nato nih hin 1995 Washington Treaty an fehtermi ah Nato luh aduh mi nih atanglei zulhphung 5 hi an tlinh hrimhrim lai ti asi. Cu zulhphung hna cu;

1. Market Economy apom mi Democracy adirpi mi ram asi lai.
2. A ram chung um mi miphun fa deuh (Minority) țhatein le ruang tein azoh khenh mi ram asi lai.
3. A ramchung ah buainak (Conflicts) aum ahcun daihnak in akalpi mi ram asi lai.
4. Nato ah lungtho tein ralkap avun thlah ve mi ram asi pin ah,
5. A ram chung ralkap kha mipi dirkamh mi ralkap buu (institution) asermi ram asi lai.

Mah zulhphung 5 ah hin 2-3 hi Ukraine caah abuainak cu Luhansk le Donets province ah ral an tho lengmang pin ah daihnak in bia an i ruah kho lo. Cun Ukraine ramhruaitu hna khi zikhnawh (Corruption) an ei tuk pin ah ca in țialmi cu aum lo nain 2008 Bucharest Summit ah Ukraine ram Nato luh ding hi an rak pom ko nain an lungthli in an rak țih ziar cang mi cu Ukraine aluh ahcun Russia hi um awk hngal loin athin hung te lai i zeitin dah Russia hi kan daihter, kan lem ning asi te hnga ti khi European Nato hruaitu pawl nih an rak zenh tuk cia mi asi cang tiah Analyst pawl nihcun an chim țheo.

Cun tutan Ukraine ral ruang ah hin hmailei ah Nato ah Ukraine hi luh ter sual ahcun Russia hi ral atho te țhan rih kho mi asi caah Nato ah hin an luh ter colh ngam te lai lo ti zong zumh aum pah. Ukraine aluh ahcun apawng ram Georgia khi alut ve te lai. Cu tikah Russia cu ahnu-hmai kip in Nato nih kulh mi ram alo lai i cucu Russia nih aduh hrim te lai lo. Cun Putin hi hlanlio KGB ah Lt. Colonel arak si i Russia pumpi khi acul dih ve mi asi.

USSR akuai lio i Germany ram alaifang in Democracy le Communist hmelchunhnak khamtu Berlin Wall an tluk lio Nov 09, 1989 ah khan East Germany ah KGB hruaitu asi lio asi caah mah lio ah hin USSR pi cu ningzak tuk in amit hmuh ah atlaak mi kha, kan tho than hrim te lai tiah hacang rial in Moscow ah arak kir ti asi. Cucaah USSR akuai hnu in Boris Yeltsin nih amah chawngtu ding minung atuletu arak thlen hna i adonghnak ah Putin athim ah hin Putin hi cu Mikhail Gorbachev le Boris Yeltsin nih People Freedom timi Russia mipi zalonnak an ruah mi siloin Soviet Union dir thannak lawng hi mitthlam ah arak suai cang mi asi ti asi.

Ralpi atho lai maw? Tutan ral nih hin vulei ralpi cu achuah ter lai ka zum lo. Aruang cu Ukraine hi Russia miphun an si, Russia zong Ukraine an si ve ko ti tluk khi an si hna i anmah le anmah ah Nuclear hna hman tiang in ral an tho lai ti hi zumh ahar ngai. Cun Russia nih hin Ukraine hi meithal in tuk cun atei ko lai nain tutan Ukraine mipi an thinlung put le angamh dan, an zalonnak (Freedom) man an ngeih ter tuk dan pawl Putin nih țhatein ahmuh cang i khikhi meithal in uk thai kawh ding phun an si lo zia alangh ngai cang caah Daihnak (Peace Negotiations) lam akawl te ko lai.

Cun China hmanh nih adirpi lo tikah Russia hi amah lawng tluk in adirmi asi. Ukraine mipi cu vulei cung ram vialte nih thazaang pek le dirpi an si pin ah Nato ram pawl nih hriamnam heh tiah an pek. Nato ralkap vialte Europe nichuah lei ramri ah an dir dih cang. Ukraine khi upadi ningin an bawm kho lo nain EOP- Enhanced Opportunity Partner timi Nato ram he rianțuanți hawikom ram ah telh ve asi tikah EOP hnathlaknak in thilri phunphun, hriamnam phunphun bomh khawhnak lam ai ong ko.

Cun Russia tu cu vuleicung ram țhangcho pawl paoh nih bawmh khawhnak lam paoh an phih fawn tikah a caah adirhmun ahar tuk cang. Russia ah alut ding mi sipuazi lam angan deuh paoh cu an phih dih ngawt cio pin ah lam fa tete asimi Western Union in phaisa kuat tiang hmanh phih an timh cang.

Ram khat le ramkhat bank in phaisa i kuat tikah Swift Code Number te khi ramkip nih ngeih asi i cu Russia Swift Code Number te hmanh cu atu ahcun an phih dih cang. Nikhat ah cozah siloin ramchung sipuazi hmanh $700 Millions tluk in an ram chawleh-chawhrawl kalnak lam apit cang.
Russia ram mipi nih ramdang zong asilomi mah le mah hi tluk i thah aherh lo tiah Putin an zai hnawh cang. Ukraine pawl nih le pa paoh, kum 18 – 60 kar nih meithal an i tlaih cang, Ukraine ah kan thih zong ah Russia khualapi Moscow le an cozah an umnak Kremlin innchung tiang kan phan lai an ti tikah Vladimir Putin hi anunnak ca hmanh ah ahim ve ti lo ti afiang.

Ukraine ram cu pa paoh meithal nan tlai dih lai tiah an thanh i tlai dih dingin ready an si pin ah an nu pawl nih pa lawng tlaih aza lo, arannak in meithal kah kan chim ko uh an ti hna i Emergency bak in meithal kah an chimh chom hna, nu pawl nih meithal an i tlaih colh thluahmah ve mi hrim hi khuaruah har an si.

US le Nato nih Ukraine ramchung va luh in bomh awk an țha lo nain Russia nih Nato ramri pakhat khat na hnor ahcun na kan kah tiah kan ruah lai i ral chung kan hung lut dih lai an ti cang. Vulei Ralpi pahnih nak lio khan Adolf Hitler nih US kha direct in ral serh in akah hna lo tikah US nih ralpi chung ahung luh khawhnak caah cun Hitler nih akah hmasa hna ding kha an rak bawh. Cucaah Europe mipi bomhnak thilri phurtu USS Greer Tilawng pawl kha Adolf Hitler rili veng ralkap asimi U-Boat pawl nih avun kah hna bak khan US na kan kah tiah ralpi chung ah an hung luh kha asi. Cu bantuk in tutan zong țhatein Nato hi an i veng, vom nam in mi an nam lo, ral lio ah lungthin daitein khua an cuan kho rih.

Vladimir Putin hi amolh meh te lai i purh lo tiang a purh sual ahcun achan adih te ko lai. Nuclear pei ahman lai cu tiah țih ding asi lo, Nato ram zapi fonh khi vulei pumpi Nuclear thazaang 70% tluk ngeimi ram an si. Ral kong hi an theih dih, an tuak dih cia mi asi. Cucaah tutan ral hi Russia nih hnulei athawn taak te ko lai tiah ka ruah. Vietnam ral kha US nih an tuak lengmang tikah ahnu in Russia le China nih chah tuk in an dirkamh caah mah ral in khan vulei ralpi voi 3 nak tiang vun thawh țhan ding kha an duh hrim lo tikah an rak kir taak ve hna i anmah US tu nih sunghnak dirhmun kha an rak i ham i ral adai.

Tutan Ukraine cu Russia miphun veve ah thih dih veve kha Russia pawl nih an i ham lai lo i Vladimir Putin nih hnu akir taak te ko lai tiah ka ruah. Asang bik ah Nato he i tuknak chuak te sual hmanh seh law Nuclear raltuknak cu achuak hrimhrim lai lo. Asinain Putin hi zohchia in asungmi dirhmun khin ral hnu kir aduh ve te lai lo caah Daihnak (Peace Agreement) hi zei phun in dah akalpi te lai timi tu khi cuan ko rih hna u sih. Atu zong zeimawzat cu daihnak min phur in Belarus ramri ah bia an i ruah manh cang.

Tutan cu daihnak ser siloin Daihnak hi zeitin dah kan ser lai ti tu khi biapi deuh lam kawl in an i ruah mi asi caah Putin nih hin zei lam zulh in dah inn hnu lei in chuah ziar ai timh te lai ti hi ngiat rih ahau. Careltu nan cung ah ka lawm. Cafang ka palh mi aum len lai dah, rak ka theihthiam piak hram te uh. By- Victor Khen Sang

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *