Zual Ko: CDF-Senthang Pasaltha Salai Khua Hmun Thang Nih Ram Caah A Nunnak A Pek E

RIP. CDF-Senthang Pasaltha Salai Khua Hmun Thang nih ram le miphun caah a nunnak a pek. Credit: Chelsea Bawi

Relchap; Kawi le Maw Sullam Kan Nganh Cang Rua? Globalization tihrah nih Laimi tampi zong a kan fenh thluahmah cang tikah, nitlaklei ram ah a laar ngai mi Nunphung Cawhnak Bel nganpi (Cultural Melting Pot) chung ah kan um tihi, kan zatlang nun zoh in a lang.

Atule bang cu nuhrin covo mit in cawhhrup nunphung (multi-cultures) pom khawh hi thil tha a si ti ko hna sehlaw, nunphung pakhat ah i fonh dih (cultural homogenization) hmanh a ngamh mi an tam tuk cang. Cu bantuk chantiluan chung ah kan um tikah, kotho kan nunphung tampi an fil i sullam ngei in rak tuah mi hna zong sullam ngei lo tluk ah kan chuah mi an tampi cang.

Chan si ning he aa tlak ti lo ti mi ruahnak in kotho nunphung kha chan a dawi kho mi nunphung ah sersiam (Creolized Culture) a hau ti mi ruahnak hi, thatnak tampi a um bantukin chiatnak zong a um ve. Nihin vawlei ah nunphung ral (culture war) a fahkhuannak zong hi, “Creolized Culture ruangah a si ti khawh a si.

Nunphung ral a fah rualrual in chan khat le chan khat dannak (generation gap) nih kan Laimi chung zong ah fakpi in hmunhma a hun lak. Kan duh mi le uar mi aa khat kho ti hna lo. Biaknak ah siseh, vawlei lei ah siseh, mino (generation Z) le upa deuh (Generation Y/X) hna kar ah buainak a hung linsa. Nuam kan ti zawng zong aa khat kho lo, tha kan ti mi zong aa khat kho lo.

Tahchunhnak bantukin chim ahcun, “Mino nih Praise and Worship hla an duh i an tui lio ah, upa deuh nih ZBC hla an tlaihchan deuh, an tui deuh ve. Hiti a si tikah, Generation Gap nih kan biaknak tiang a hnursuan cang. Chantiluan hoih in kan nunphung zong kan kalpi tikah, upa duh ning le mino duh ning aa khat kho ti lo. Nunphung kan hlam kan ti, nain kotho nunphung si lem loin chan hoih tu in kan kalpi; cucu Creolized Culture ti lengmang mi cu a si.

Nunphung tharchuah hi thil tha cu a si, sinain aa dawh tuk mi sullam ngei cia thlau riangmang i mumal ngei lo ah chuah belte cu thil poi ngai a si hnga. Zoh hmanh law! Laimi nih nupi pasal ngeih tikah “Maw le kawi” kan i tlaih mi hna hi tah khawh lo a thuk mi sullam keng a si; I theihhngalh sawhsawhnak in kawi tlaih a si lo.

Dawtnak nih a senghtlaih mi hna, chuakkhat unau tluk ah an ruah mi hna tu an rak i tlaih hna. A beibahaam lo in kawi le maw an i tlai lo. Kawi le maw ah an hranh cang mi hna cu, chiatthat ni ah siseh, herhbau caan ah kuthnawmtu an si. Kawi a biapit ning hi an kaa in “ka kawi” tiah an i auh vial lawng hi a si lo, zupu pu khat an dah lai zong ah a kawi kha an theihter i amah nih a dah lai.

An innchung sang ah thil pipa, chiatthatnak a um le khua an khan tik zong ah an theihter lai i aa tel lai. Thah le dah an tuah khawh zong ah a hram in tualphiah ni tiang amah nih a bik in a tlangtlak hna lai. Tualphiah dih i fimtawl in a donghnak tualphiah zu an dah mi tiang in tuanvo a lak lai. Unau chuakkhat taktak bantuk ah ruah an si bantukin an hrik le an thah tiang a hngalhpitu hna a si.

Chiatthat ni ah retheitu, kuthnawmtu le tuanvo latu a si bantukin kawi tlaih hi biapi tuk ah an rak chiah, cucaah kawipi, kawilai le kawite um loin pakhat lawng rak i tlaih a si ko. Maw belte cu a hlankan in mawpi, mawlai le mawte tiah, pathum tlaih phung kan ngei,” tiah Stephen Ni Kio nih a ti. Cun hlan pupa chan ah cun,

kawi an rak i tlaih tikah, hringsor pa chan in kawi rak tlaih mi fale (tule) kha an fale zong nih an rak i tlaih ve hna. Phun dang in kan chim ahcun, kawi dang an kawl lo, an kawi thing fale in an i kawl. Sinain nihin ahcun fale zong nih mahle duh mi cio kawl a si cang. Cucaah nih nihin kan i thitum i Pathian hmai le zapi hmai kut i sih tikah a herh ruangah kan pawngkam mitpheng ah a dir liangluang mi, mithmai a ngeih ca ah kawi ah kan i tlaih, zohzun kawi bantuk hi a si lo.

Nihin thangthar mino tampi kawi le maw tlaih cu, zohzun kawi le maw an tam. Zohzun kawi le maw tlaih a tam bantukin tilhtlawh caan le chunhthah caan ah rinhchanh kan tlak ve lo. Phun dang in kan chim ahcun, kan ni sunglawi (thitum ni) dirpitu vial lawng ah an cang. Thitum puai tuahnak umkheng fimtawl le thianhhlimh hmanh a huam lo le tuah lo an tam tuk rawh.

A min men kawi le maw kan tam cang ka ti lai cu! Taktak ti ahcun kawi le maw tlaih cu, unau ah kan tlaih ti khi a sawh. Maw cu Siate, Vokla le Vokrial in man pek an si i Kawi cu, kawizaang sa pek an si. Kawizaang sa siloah kawisa ti mi hi, khua khat le khua khat, peng khat le peng khat kan i pek ning aa lo lo kho men. Sa-hngawng cu kawisa ti si i ramvaih sa kah tikah sa-hngawng pek a si.

Chunhthah tikah ah sa-lu siloah sa-phui a hnak pang he an pek hna. Hihi nupi thit lio ah kawi tlaih mi lawng si loin, thit hlan zong ah kawi tlaih khawh a si i cu bantuk kawi zong pek khawh a si. Kawi an tlaih mi hna cu chunhthah caan le ramvaih sa hmuhtheih caan ah kawisa pek lo in um phung a si lo.

Sinain nihin thang thar mino tampi cu kawi le maw tlaih sullam kan hngal ti lo i, thitum ni khua ca dirpitu vial lawng ah kawi le maw tlaih kan lo cang. Thitum puai mitpheng ah 3 nak tam kawi le maw aa tlaih zong kan tampi cang, nain kan nu le pa chan kawi le maw bantukin an thlumal ti lo.

Hihi kan chantiluan nih a kalpi mi a si ruangah si loin, kawi le maw sullam kan pemh lo ca ah a deuh rua. Cucaah kawi le maw tampi tlaih tung i chiatthat ni ah bochan le rinhchanh tlak si lo nakcun, pipu hna kalphung kawi le maw tlaih kha a tha deuh.

Zohzun sawhsawh si loin, kawi le maw tlaihnak phen ah a um mi dawtnak taktak khi zohchih thiam ahcun, kan thlau cang mi kotho nunphung a thar than ko hnga dah? The Chin Post Journal ah ka rak tial mi a si. By- Salai Twintwin